Σήμερα Εκκλησία τιμά τη μνήμη των Αγίων Ιερομαρτύρων μητροπολιτών, αρχιερέων, κληρικών και λαϊκών που βρήκαν φρικτό θάνατο κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πρόκειται για κινητή εορτή και γιορτάζεται την Κυριακή προ της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού (14 Σεπτεμβρίου).
- Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (1867-1922): Κορυφαία μορφή της Μικρασιατικής Καταστροφής υπήρξε ο τελευταίος επίσκοπος Σμύρνης, μητροπολίτης Χρυσόστομος Καλαφάτης. Ο μαρτυρικός του θάνατος από τον τουρκικό όχλο είναι άρρηκτα δεμένος με τις τελευταίες στιγμές της ελληνικής Σμύρνης και του μικρασιατικού ελληνισμού. Αν και του προσφέρθηκαν πολλές ευκαιρίες να εγκαταλείψει την πόλη, αυτός προτίμησε να μείνει και να συμμεριστεί την τύχη του ποιμνίου του μαρτυρώντας στα χώματα της Μικράς Ασίας.
Το μαρτύριο του Χρυσοστόμου Σμύρνης από τον αγιογράφο Αντώνιο Φίκο
- Μητροπολίτης Ικονίου Προκόπιος (1859-1923): Κατά τη διάρκεια της θητείας του ως μητροπολίτης Ικονίου ανέπτυξε πολύπτυχη δράση σε ποιμαντικό, εθνικό και εκπαιδευτικό επίπεδο. Συνέστησε νέες ελληνικές κοινότητες, ίδρυσε πολλά σχολεία και ανήγειρε ναούς.
Εκοιμήθη εξόριστος μετά από αφόρητες ψυχικές και σωματικές ταλαιπωρίες, στη Μονή Τιμίου Προδρόμου στο Ζιντζίντερε κοντά στην Καισάρεια, στις 20 Απριλίου 1923.
- Μητροπολίτης Κυδωνιών Γρηγόριος (1864-1922): Σφαγιάστηκε από τον κεμαλικό στρατό στις 3 Οκτωβρίου μετά από φρικτά βασανιστήρια φυλακισμένος μαζί με άλλους ιερείς, πρόκριτους της πόλης και πλήθος συμπολιτών του.
- Μητροπολίτης Μοσχονησίων Αμβρόσιος (1872-1922): Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή συνελήφθη από τους Τούρκους μαζί με άλλους ιερείς και τάφηκε ζωντανός σε λάκκο έξω από το Αϊβαλί στις 15 Σεπτεμβρίου 1922. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή βασανίστηκε, πεταλώθηκε και κατακρεουργήθηκε στην πορεία εκτοπισμού του στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας.
- Επίσκοπος Ζήλων Ευθύμιος (1876-1921): Ως επίσκοπος ανέπτυξε μεγάλη θρησκευτική και εθνική δράση. Όταν η δράση του έγινε γνωστή στους Τούρκους, συνελήφθη και φυλακίστηκε μαζί με άλλους πρόκριτους της επαρχίας Αμασείας στις 21 Ιανουαρίου 1921. Με αίτηση του, ζήτησε από την κεμαλική κυβέρνηση της Άγκυρας να θεωρηθεί μόνο αυτός ένοχος και να απαλλαγούν οι υπόλοιποι συλληφθέντες. Το αίτημά του απορρίφθηκε.
Στη φυλακή υπέστη πολλά βασανιστήρια, από τα όποια και πέθανε στις 29 Μαΐου του ίδιου έτους.
- Άλλοι ιερομάρτυρες που μαρτύρησαν κατά τους διωγμούς των Ελλήνων της Μικράς Ασίας: Ο ιερέας Μελέτιος, από το ναό της Ευαγγελιστρίας, σταυρώθηκε στον κορμό ενός πεύκου. Ο ιεροδιάκονος Γρηγόριος, από τον Ιερό Ναό Αγίας Άννης στο Κορδελιό, κάηκε ζωντανός. Ο π. Γεώργιος Καρασταμάτης από την Αγία Παρασκευή Κρήνης (Τσεσμέ) βρήκε μαρτυρικό θάνατο την ώρα τέλεσης Θείας Λειτουργίας. Ο αρχιμανδρίτης Ιωάννης Ευστρατίου σφαγιάστηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 1922 μαζί με άλλους ιερείς της Μητρόπολης Κυδωνιών. Οι ιερομάρτυρες Αρκάδιος και Γαβριήλ οι Ιβηρίτες· ο αρχιμανδρίτης Ιάκωβος Αρχατζικάκης· ο αρχιμανδρίτης Αθανάσιος Νικολόπουλος, κ.ά.
Κατά τη Μικρασιατική Καταστροφή μαρτύρησαν συνολικά 347 κληρικοί (από το σύνολο των 459 ιερέων και διακόνων των εκκλησιαστικών επαρχιών Εφέσου, Σμύρνης, Φιλαδελφείας, Ηλιουπόλεως, Περγάμου Αδραμυττίου, Μοσχονησίων, Κυδωνιών).
Με πληροφορίες από mikrasiatwn.wordpress.com, saint.gr και wikipedia.gr.