Παρά τα σημαντικότατα επιτεύγματα στους τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας που συντελούνται στην εποχή μας, οι πρόγονοί μας συνεχίζουν να μας προκαλούν σύγχυση με κάποιες από τις εφευρέσεις τους.
Αρκετές από αυτές δεν έχουμε καταφέρει να τις αναπαράγουμε, άλλες μόλις μετα βίας και πάντα με τη χρήση προηγμένων μέσων ενώ σε κάθε περίπτωση συνεχίζουμε να αναρωτιόμαστε “πως το έκαναν;”.
1. Yγρό πυρ ή “ελληνική φωτιά”
Σε ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο Σκυλίτζη, εμφανίζεται μια αναπαράσταση της “ελληνικής φωτιάς” , όπως την αποκαλούν, η οποία χρησιμοποιείται κατά του στόλου του αποστάτη Θωμά του Σλάβου. Η λεζάντα πάνω από το αριστερό πλοίο, αναφέρει “ο στόλος των Ρωμαίων βάζει φωτιά στο στόλο των εχθρών”.
Πρόκειται για το γνωστό σας εμάς, ως “υγρό πυρ”, το οποίο οι Βυζαντινοί χρησιμοποιούσαν από τον 7ο έως τον 12ο αιώνα. Στην πραγματικότητα ήταν μια ουσία, η οποία περνώντας μέσα από σωλήνες, εκτινασσόταν προς τα εχθρικά πλοία -κατά τη διάρκεια ναυμαχιών- τα οποία τυλίγονταν στις φλόγες. Οι φλόγες δε που “παράγονταν” από αυτή την ουσία, ήταν αδύνατον να σβήσουν πχ με το θαλασσινό νερό αλλά χρειαζόταν είτε άμμος, είτε ούρα ή ξύδι.
Μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε, από τί ήταν φτιαγμένο αυτό το χημικό όπλο ενώ οι Βυζαντινοί δεν είχαν αποκαλύψει ποτέ το μυστικό της παρασκευής του, παρά μόνο σε πολύ συγκεκριμένα άτομα, με αποτέλεσμα η γνώση να χαθεί.
2. Mithridatium. Αντίδοτο για όλα τα δηλητήρια
Το αποκαλούμε “καθολικό αντίδοτο” για όλα τα δηλητήρια, λέγεται πως είχε ανακαλυφθεί από τον βασιλιά Μιθριδάτη τον 6ο του Πόντου (120-63 πΧ) και πως τελειοποιήθηκε από τον προσωπικό ιατρό του αυτοκράτορα Νέρωνα. Ωστόσο, η πολύτιμη αυτή ουσία, έμεινε γνωστή ως Mithridatium.
Η αρχική “φόρμουλα” χάθηκε, όπως εξηγεί Adrienne Mayor, ιστορικός των επιστημών του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ, σε μια μελέτη του 2008 υπό τον τίτλο “Ελληνική φωτιά, δηλητηριασμένα βέλη, βόμβες σκορπιού. Βιολογικά και χημικά όπλα στον αρχαίο΄κόσμο”. Ωστόσο, άλλοι ιστορικοί υποστηρίζουν πως μεταξύ των συστατικών που χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή του “καθολικού αντιδότου” ήταν το όπιο, ψιλοκομμένες οχιές και ένας συνδυασμός μικρών δόσεων από άλλα δηλητήρια και αντίδοτα.
Σύμφωνα δε με τον Mayor, ο Sergei Popov, κορυφαίος ερευνητής στο πεδίο των βιολογικών όπλων στη Σοβιετική Ένωση -ο οποίος αυτομόλησε στις ΗΠΑ το 1992- είχε προσπαθήσει να παρασκευάσει ένα σύγχρονο Mithridatium.
3. Η “Ακτίνα φωτός του Αρχιμήδη”
Ο Έλληνας μαθηματικός Αρχιμήδης (πέθανε το 212πΧ) κατάφερε να βάλει φωτιά στα πλοία των Ρωμαίων, στις Συρακούσες με τη βοήθεια μια εφεύρεση που έμεινε γνωστή ως “Ακτίνα φωτός του Αρχιμήδη”. Πρακτικά ο κορυφαίος μαθηματικός εκτιμάται πως χρησιμοποίησε καλά γυαλισμένες μπρούτζινες ασπίδες οι οποίες τοποθετήθηκαν με τέτοιο τρόπο ώστε να συγκεντρώνουν τις ακτίνες του ήλιου και τις “αντανακλούν”, όπως εξηγεί ο Mayor, πάνω στα εχθρικά πλοία- ξύλινα την εποχή εκείνη- τα οποία παραδίδονταν στις φλόγες.
Το Discovery Channel στην εκπομπή “Mythbusters”, προσπάθησε το 2004, να επαναλάβει αυτό το επίτευγμα αλλά τελικά απέτυχε και αποφάνθηκε πως πρόκειται για μύθο. Διαψεύστηκε όμως από φοιτητές του ΜΙΤ το 2005, οι οποίοι έβαλαν φωτιά σε ένα πλοίο στο Σαν Φρανσίσκο, ακολουθώντας πιστά την πρακτικές του Αρχιμήδη, 2.200 χρόνια μετά.
4. Το ατσάλι της Δαμασκού
Στα μεσαιωνικά χρόνια, τα σπαθιά, φτιάχνονταν από μια ουσία που λεγόταν Ατσάλι της Δαμασκού το οποίο παραγόταν στη Μέση Ανατολή από μια πρώτη ύλη γνωστή ως Wootz, η οποία έκανε τα ξίφη ιδιαίτερα δυνατά και ανθεκτικά. Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε το 300πΧ και οι γνώσεις για αυτό φαίνεται πως χάθηκαν ξαφνικά περί τα μέσα του 18ου αιώνα. Σημειώνεται πάντως πως ένα μέταλλο τόσο σκληρό, θεωρείτο αδύνατο να σφυρηλατηθεί πριν τη Βιομηχανική Επανάσταση.
Το μυστικό του Ατσαλιού της Δαμασκού, αποκαλύφθηκε μόνο όταν εξετάστηκε από ένα ηλεκτρονικό μικροσκόπιο σε σύγχρονο εργαστήριο. Τελικά απαιτήθηκε να επιστρατευτεί η νανοτεχνολογία για την παραγωγή του, υπό την έννοια πως προστέθηκαν κατά τη διαδικασία, συγκεκριμένα υλικά, προκαλώντας μια “χημική αντίδραση σε κβαντικό επίπεδο”, όπως εξηγεί ο αρχαιολόγος Κ.Kris Hirst σε ένα άρθρο του για το About Education. Κάτι ανάλογο εκτιμάται πως γινόταν και πριν από εκατοντάδες χρόνια καθιστώντας το Ατσάλι της Δαμασκού, ανίκητο.
5. Vitrum Flixile το...εύπλαστο γυαλί
Υπάρχουν συνολικά τρεις αρχαίες αναφορές, σε μια ουσία που την αποκαλούσαν “vitrum flexile”, “εύπλαστο γυαλί” σε μια ακριβής μετάφραση, χωρίς ωστόσο να έχει διευκρινιστεί τι αφορούσε. Την πρώτη ιστορία για αυτή την ανακάλυψη, τη συναντάμε στο Πετρώνιο ο οποίος πέθανε το 66 μΧ. Όπως γράφει, ένας τεχνίτης του γυαλιού, παρουσίασε στον αυτοκράτορα Τιβέριο (14-37μΧ) ένα γυάλινο δοχείο. Ζήτησε από τον αυτοκράτορα να του το δώσει πίσω και τότε ο τεχνίτης το έριξε κάτω. Ωστόσο το γυάλινο δοχείο έσπασε. Έκανε μόνο ένα βαθούλωμα και στη συνέχεια ο τεχνίτης το επανέφερε στο αρχικό του σχήμα. Ο Τιβέριος όμως, επειδή φοβήθηκε πως θα μειωθεί η αξία των πολύτιμων μετάλλων διέταξε τον αποκεφαλισμό του εφευρέτη ώστε το μυστικό του vitrum flexile να πεθάνει μαζί του.
Την ιστορία επανέλαβε ο Πλίνιος (πέθανε το 79μΧ) αν και υποστήριξε πως παρά τη διαρκή επανάληψή της, ίσως να μην είναι πλήρως αληθής. Περίπου 200 χρόνια μετά, εμφανίστηκε μια νέα εκδοχή της ιστορίας από τον Δίων Κάσιο, στην οποία ο εφευρέτης του ευέλικτου γυαλιού ήταν κάποιου είδους μάγος. Κατά τη δική του εκδοχή, όταν το δοχέιο έπεσε στο έδαφος, έσπασε και ο “μάγος” το έφτιαξε με γυμνά χέρια.
Το 2012 η εταιρεία Corning παρουσίασε το ευέλικτο “Willow glass”. Είχε υψηλή ανθεκτικότητα στον ήλιο και ήταν αρκετά ευέλικτο ώστε να τυλίγεται με αποτέλεσμα να αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμο στην κατασκευή ηλιακών συλλεκτών.