Ενάμισι περίπου αιώνα η Ελλάδα παριστάνει ότι μεταρρυθμίζεται, και οι πιστωτές της παριστάνουν ότι την πιστεύουν. Έτσι λειτουργούσε το σχήμα, και έτσι λειτουργεί ακόμη.
Βάφτιζαν οι κυβερνήσεις τα μέτρα μεταρρυθμίσεις, και καμώνονταν όπως προχθές στη Βουλή ο κ. Τσακαλώτος ότι αυτά οδήγησαν στην υπεραπόδοση εσόδων, όταν η αλήθεια είναι ότι, πλην ελαχίστων ιστορικών εξαιρέσεων, έριχναν όλες το βάρος τους στην είσπραξη φόρων, αγνοώντας συστηματικά τις υποδείξεις των δανειστών για βαθιές τομές στο κράτος.
Οι τελευταίοι φρόντιζαν πάντα για ρευστό, συνομολογούσαν με την Ελλάδα το ένα δάνειο μετά το άλλο, αλλά η βασική τους έννοια ήταν να δένουν τα χέρια της εκάστοτε κυβέρνησης στο κατάρτι των ισοσκελισμένων ή πλεονασματικών προυπολογισμών. Η συνεισφορά τους ήταν περισσότερο αποτρεπτική απέναντι π.χ. σε αθρόες κομματικές προσλήψεις που φούσκωναν το πελατειακό κράτος, παρά προτρεπτική, δηλαδή προς την υλοποίηση μεταρρυθμίσεων.
Εκατον είκοσι χρόνια μετά την επιβολή του πρώτου Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (ΔΟΕ) στην Ελλάδα, συζητάμε ακριβώς τα ίδια πράγματα. Στις ετήσιες εκθέσεις του ΔΟΕ που επιβλήθηκε από τις τότε Μεγάλες Δυνάμεις στην χώρα το 1897 μετά την ήττα στον ελληνο-τουρκικό πολεμο, και την χρεοκοπία του 1893, διαβάζουμε συμβουλές και παραινέσεις για : Την μείωση του κομματικού κράτους, την βελτίωση της αξιοκρατίας στο Δημόσιο, την περιστολή της σπατάλης, την πάταξη του λαθρεμπορίου, την αναδιάρθρωση της δημόσιας διοίκησης.
Σας θυμίζουν μήπως κάτι ;
Στην πράξη, οι ελληνικές κυβερνήσεις της εποχής του Τρικούπη, πλην της αύξησης των φόρων, αγνόησαν παραδειγματικά τις υποδείξεις των ξένων διπλωματών και εμπειρογνωμόνων. Και εκείνοι όμως, δεν νοιάστηκαν παρά κυρίως πως θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους οι χώρες που εκπροσωπούσαν. Ναι μεν απαίτησαν τα έσοδα από τα κρατικά μονοπώλια να διατίθενται για την εξυπηρέτηση του χρέους, και νοικοκύρεψαν τα δημόσια οικονομικά, προστατεύοντας την ελληνική οικονομία από τις σειρήνες των ελλειμμάτων, αλλά ως εκεί.
Η χώρα ορθοπόδησε χάρη στη δημοσιονομική πειθαρχία, τα κέρδη της εμπορικής ναυτιλίας, τα εμβάσματα των Ελλήνων μεταναστών, και τη βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου, ούτε όμως θεσμικά θωρακίστηκε, ούτε πραγματικές μεταρρυθμίσεις έκανε στη δικαιοσύνη, τη φορολογία, την εκπαίδευση.
Αυτό το κρυφτούλι μεταξύ ελληνικής κυβέρνησης και δανειστών συνεχίζεται μέχρι τις ημέρες μας. Αν η μία πτυχή της παραδοχής Τσακαλώτου -Χουλιαράκη ότι υπερφορολόγησαν συνειδητά τη μεσαία τάξη δείχνει κυνισμό, η άλλη πτυχή αποκαλύπτει πόσο ανεκτική στάθηκε απέναντι στις επιλογές της κυβέρνησης, η τρόικα. Αλλο είναι να λές πως ήταν απόφαση της κυβέρνησης Τσίπρα να αυξήσει τους φόρους, αντί να μειώσει τις δαπάνες (π.χ. Βίζερ, Ντομπρόβσκις), και άλλο να παρεμβαίνεις - κάτι που οι δανειστές δεν έκαναν- ζητώντας το μείγμα των μέτρων να βάζει γενναία χέρι στις δαπάνες και στο κράτος, ελαφρύνοντας την μεσαία τάξη.
Τίποτα απ’ αυτά δεν συνέβη, ούτε και συμβαίνει. Ισως επειδή κανείς στο ευρωπαικό κατεστημένο δεν πιστεύει ότι η Ελλάδα είναι χώρα μεταρρυθμίσιμη. Ισως επειδή βλέπουν τον κ. Τσίπρα να εφαρμόζει ένα ακόμη μνημόνιο χωρίς να "ανοίγει μύτη", έστω και αν αυτός ανταποκρίνεται μόνο εικονικά σε όσες μεταρρυθμίσεις του ζητούν.
Το πρωτεύον όμως στην Ελλάδα από την εποχή του Τρικούπη ως σήμερα, ήταν και είναι οι μεταρρυθμίσεις, όχι το χρέος. Αλλωστε οι πάντες στην Ευρώπη γνωρίζουν ότι η Ελλάδα είτε θα μεταρρυθμιστεί, είτε κάποια ημέρα θα αποχωρήσει από το ευρώ, με αντάλλαγμα ενδεχομένως μια σύμφωνία μείωσης στο χρέος, σαν αυτήν που είχε προτείνει ο Dr Schaeuble σε διάφορους Ελληνες υπουργούς Οικονομικών. Δηλαδή, είτε με τον ένα, είτε με τον άλλο τρόπο, το θέμα του χρέους στο τέλος θα λυθεί !
Βολεύει αφάνταστα τους σημερινούς δανειστές μας που ο κ. Τσίπρας εφαρμόζει κουτσά-στραβά ένα ακόμη μνημόνιο, δίχως να ζητά άλλα χρήματα. Αυτός είναι ο λόγος που κάνουν τα στραβά μάτια μπροστά στην κατάρρευση των θεσμών, την κατάντια της εκπαίδευσης, την απαξίωση της δημόσιας υγείας, την καθυστέρηση στην αναδιάρθρωση του κράτους και την πλασματική εφαρμογή των μεγάλων μεταρρυθμίσεων.
Αν για το Διεθνή Οικονομικό Ελεγχο του 1897, είχαν σημασία οι ισοσκελισμένοι προυπολογισμοί της Ελλάδας, για την τρόικα του 2017 σημασία έχουν τα πλεονάσματα. Από εκεί και πέρα αλλάξτε απλώς τα ονόματα των σημερινών εκπροσώπων της τρόικας και βάλτε στη θέση των κ.κ. Ντέκλαν Κοστέλο (Ε.Ε.), Φραντσέσκο Ντρούντι (ΕΚΤ), Νικολά Τζαμαρόλι (ESM) και Ντέλια Βελκουλέσκου (ΔΝΤ), τα ονόματα των Τέστα (Γερμανός), Λετάν (Γάλλος) και Λω (Αγγλος) που αντιπροσώπευαν τους δανειστές του 1897.
Από τον Εδουάρδω Λω έως την Ντέλια Βελκουλέσκου, θα διαπιστώσετε ότι τελικά η απόσταση δεν είναι και τόσο μεγάλη όσο φαίνεται…
Του Γιώργου Φιντικάκη