Η νηστεία έχει πολλούς λόγους για τους οποίους επιβλήθηκε στην Εκκλησία. Ο πρώτος λόγος είναι μια άσκηση. Είναι ένα γύμνασμα η νηστεία, δεν είναι αυτοσκοπός.Γίνεται για να ενδυναμώσει τον εαυτό μας. Η νηστεία είναι εξάσκηση, γιατί για 50 ημέρες τα γευστικά μας όργανα πιέζουν και ζητάνε διάφορες τροφές, εμείς όμως λέμε όχι.
Έτσι μαθαίνουμε να αντιτασσόμαστε στο πονηρό. Αν πετυχαίνουμε στη νηστεία και δεν πετυχαίνουμε στις πραγματικές μάχες με το πονηρό, τίποτε δεν κατορθώνουμε.Αυτοί που είναι έμπειροι στους πνευματικούς αγώνες, λένε ότι ωφελεί πάρα πολύ η νηστεία. Το ότι αυτός είναι ο σκοπός της νηστείας, δηλαδή μια άσκηση, φαίνεται και από πολλές διατάξεις που τη διέπουν.
Πρώτα απ’ όλα οι πραγματικά άρρωστοι δεν πρέπει να νηστεύουν γιατί καταστρέφουν το σώμα τους. Είναι παθοκτόνος η νηστεία και όχι σωματοκτόνος. Ένας που είναι άρρωστος, με τη νηστεία θα σκοτώσει τον ίδιο τον εαυτό του. Δεν μπορεί να χωρέσει σε πνευματικούς αγώνες ένας που θα σκοτώσει τον εαυτό του.
Υπάρχουν μερικά συγγενικά είδη τροφής που κάποια από αυτά επιτρέπονται και κάποια απαγορεύονται, όπως π.χ. η ελιά και το λάδι. Ποιο νόημα έχει αυτό, αφού το λάδι δεν προέρχεται από ζωικό λίπος;
Τρώμε ελιές, αλλά δεν τρώμε για μερικές ημέρες λάδι. Αυτό δεν είναι γιατί έχει κάτι το λάδι, αλλά γιατί με αυτό επιτρέπονται χίλιες-δυο τροφές. Μπορείς να κάνεις όλα τα όσπρια με το λάδι, τις πατάτες και χίλια-δυο άλλα φαγητά, ενώ οι ελιές μπορούν να καταναλωθούν μόνο ως ελιές.
Και όταν η Εκκλησία εντείνει την άσκηση, απαγορεύει το λάδι για να περιορίζει τα είδη τροφών.
Όπως, επίσης, κατά τη νηστεία τρώμε ταραμά, αλλά δεν τρώμε ψάρι. Είναι λόγω της έντασης της άσκησης που επιτρέπει η Εκκλησία. Επίσης, επειδή έχει αυτό το νόημα η νηστεία, είναι άσκηση, δεν επιτρέπεται στην περίοδο νηστείας να κάνουμε πολλά είδη από νηστίσιμα φαγητά για να μας ευχαριστούν ως γεύσεις. Ούτε πολλά ούτε γευστικά. Απλώς ένα φαγητό που να σε κρατά στη ζωή.
Αυτή είναι η έννοια της νηστείας. Δεύτερος λόγος είναι ότι η νηστεία εκφράζει πάντοτε τη συντριβή μας μπροστά στο Θεό και τη μετάνοιά μας. Αν κοιτάξουμε στην Παλαιά Διαθήκη, όταν κήρυσσαν οι Προφήτες μετάνοια, ο λαός το καταλάβαινε ως νηστεία.
Στη Νινευή εστάλη π.χ. ο Ιωνάς, κήρυξε μετάνοια και οι άνθρωποι κήρυξαν αμέσως νηστεία.
Και ο βασιλιάς έβγαλε, μάλιστα, διάγγελμα, όχι μόνο για τους ανθρώπους, αλλά και τα ζώα. Γιατί ήταν η νηστεία είδος μετάνοιας και συντριβής. Όταν είμαστε ελεύθεροι κάνουμε ό,τι θέλουμε.
Όταν έχουμε Κύριον, υπακούμε στις εντολές Του. Υπακούοντας, λοιπόν, στην Εκκλησία και αποφεύγοντας ορισμένα φαγητά, δείχνουμε ότι δεν είμαστε αυτεξούσιοι. Συντριβόμαστε και αναγνωρίζουμε έναν Κύριον.
Είναι, λοιπόν, και ένδειξη μετάνοιας. Γι’ αυτό και τοποθετούνται πάντοτε οι νηστείες πριν από μεγάλα γεγονότα της θρησκείας μας. Πριν από το Πάσχα, πριν από τα Χριστούγεννα, για να μπορέσουμε να προετοιμαστούμε, με τη συντριβή και τη μετάνοιά μας, για να γιορτάσουμε αυτό το γεγονός.
Ποιες άλλες αρετές πρέπει να συνοδεύουν τη νηστεία, για να φθάσει ο άνθρωπος στη μετάνοια, όπως προαναφέρατε;
Την ακολουθούν και άλλες αρετές. Λέει ο Μέγας Βασίλειος, «αληθής νηστεία η των παθών αλλοτρίωσις, εγκράτεια γλώσσης, θυμού αποχή, επιθυμιών χωρισμός, καταλαλιά ψεύδους επιορκίας».
Πρέπει, λοιπόν, η νηστεία να συνοδεύεται από άλλες αρετές για να είναι αληθινή. Αν νηστεύω το κρέας και κατακρίνω τον κόσμο και κάνω χίλιες παρεκτροπές, τότε τίποτα δεν κατορθώνω.Η νηστεία διαλαλεί την ενότητα όλων των Ορθοδόξων σε όλο τον κόσμο. Όλοι νηστεύουμε για τον ίδιο σκοπό. Και την εποχή που δεν ήξεραν οι άνθρωποι Θεολογία, έλεγαν: Αυτός δεν νηστεύει, είναι Τούρκος.
Δηλαδή, διέκριναν από τις ημέρες της νηστείας μας τους Ορθόδοξους από τους μη Ορθόδοξους. Δηλώνει, επομένως, η νηστεία την ενότητα των χριστιανών. Και πολλούς άλλους λόγους έχει, όπως π.χ. εξοικονομούμε χρήματα από τα απλούστερα φαγητά, για να δίνουμε σε ελεημοσύνες.