Ο πόνος έχει κάποιο σημαντικό νόημα στη ζωή μας. Δεν πιστεύουμε ότι είναι ένα τυχαίο γεγονός. Η παρουσία του κάτι σηματοδοτεί.
Υπάρχει σωματικός και ψυχικός πόνος, πολύς, διάφορος, δυνατός, σφοδρός και μακρύς, που καταταλαιπωρεί τον άνθρωπο. Η καλλιέργεια των παθών δίνει στον άνθρωπο τελικά πόνο. Ο πόνος αρχίζει από την παρακοή των πρωτοπλάστων στον Θεό και την υπακοή τους στον δαίμονα. Η μετάνοια είναι ένας διαφορετικός πόνος, γλυκύς πόνος, όπως το ν'; αγαπάς, το να ταπεινώνεσαι, να υποχωρείς, ν'; ανέχεσαι. Μιλάμε για χαρμολύπη και χαροποιό πένθος στην Εκκλησία μας.
Ο πόνος καλλιεργεί και ωριμάζει τον πνευματικό άνθρωπο, τον αληθινό χριστιανό. Ο πόνος μπορεί να οδηγήσει σε αυτογνωσία, συμπόνια και ταπείνωση. Ο πόνος μάς λιχνίζει, κρίνει την πνευματικότητά μας, την εμπιστοσύνη μας στον Θεό. Μπορεί ν'; αναθερμάνει την πίστη μας, να δούμε τη ζωή μας βαθύτερα, να αισθανθούμε γνήσια την παροδικότητα της ζωής.
Η πίστη, η προσευχή, η υπομονή, η ελπίδα συνδράμουν σημαντικά στην άρση του σταυρού του πόνου. Η θέα του Εσταυρωμένου, οι πρεσβείες των αγίων και της Θεοτόκου είναι ισχυρή δύναμη για όλους τους πονεμένους. Ο πόνος παραχωρείται από τον Θεό παιδαγωγικά, προς σωφρονισμό. Αυτό που δεν κερδίσαμε δια του απαραίτητου εκούσιου ασκητικού αγώνος, το αποκτούμε τώρα δια της υπομονής στον ακούσιο πόνο, ώστε να καταλήγει να γίνεται λυτρωτικός και σωτήριος.
Όλοι οι άγιοι ήταν πονεμένοι. Ο πόνος τους έκανε αγιότερους. Ο Θεός δεν τιμωρεί τους αμαρτωλούς δια του πόνου. Οι σύγχρονοι Γέροντες μιλούν συχνά για την αξία, τη σημασία και την ωφέλεια του πόνου στη ζωή μας.
Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει πως ύλη της θεώσεως είναι η καθαρότητα. Η ασθένεια, όπως είπαμε, καθαρίζει τον άνθρωπο όπως η ταπεινή άσκηση. Με όλα αυτά τι καταλήγουμε, ότι θα πρέπει να μαστε άρρωστοι και να μη προσευχόμεθα υπέρ υγείας και ν'; αγαπούμε τον πόνο; Όχι. Όταν όμως έλθει η ασθένεια μη φοβηθούμε, μη τα βάλουμε με τον Θεό, μη Τον θεωρήσουμε τιμωρό, μη Τον λησμονήσουμε, μη δεν προσευχόμαστε. Αν καθυστερεί να μας απαντήσει δεν σημαίνει διόλου ότι δεν μας ακούει. Υφαίνει μυστικά το σχέδιο της σωτηρίας μας. Δεν ζητούμε νοσηρά τον πόνο στη ζωή μας, αλλά, αν μας επισκεφθεί, ας αναζητήσουμε το νόημα της επισκέψεώς του. Μπορούμε ν'; αναπτύξουμε σημαντικό διάλογο μαζί του, ν'; αποτελέσει σταθμό της ζωής μας και να νοηματισθεί άπαξ ο βίος μας.
Η ανάσταση έπεται της σταυρώσεως. Ο θάνατος μάς εισοδεύει στην αιώνια ζωή, όπου «ουκ έστι λύπη, πόνος και στεναγμός αλλά ζωή ατελεύτητος». Αυτή την άλυπη κι άπονη κι αγόγγυστη παραδείσια ζωή προγεύεται κατά τον Αγ. Συμεών τον Νέο Θεολόγο ο πιστός που έχει παραδώσει πάσα τη ζωή του στα χέρια του Χριστού, όπως λέμε σε κάθε Θεία Λειτουργία του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου.
Ο μακαριστός Γέροντας Πορφύριος Καυσοκαλυβίτης, ενώ έπασχε ο ίδιος από πολλές ασθένειες, δεν ζητούσε να γίνει καλά κι έλεγε χαρακτηριστικά: «Ντρέπομαι. Πώς μπορώ να ζητήσω από τον Χριστό κάτι τέτοιο;» Έτσι σήκωνε υπομονετικά πάντα τον βαρύ σταυρό του πόνου των ασθενειών. Καρκινοπαθής επί πολλά έτη ο ίδιος αγαπούσε ιδιαίτερα τους καρκινοπαθείς κι έλεγε πολύ χαρακτηριστικά και αξιοπρόσεκτα: «Ο καρκίνος κυρίως βγαίνει σε μπερδεμένες ψυχές, σε αγχώδεις ανθρώπους, σε βασανισμένους από διάφορα γεγονότα, σε καταπιεσμένους. Όταν πάθεις κάτι και σου πουν ότι είναι καρκίνος, πρέπει να δοθείς πολύ στην αγάπη του Θεού. Να ηρεμήσεις, να ησυχάσεις, ν'; αγαπήσεις τον κόσμο, να τα'; αγαπήσεις όλα. Να είσαι όλο αγάπη και δοξολογία στον Θεό. Και να αγιάσει η ψυχή σου. Κι όταν αγιάσει η ψυχή σου, όταν προσκολληθείς στον Θεό και γίνει ηρεμία, το συμπαθητικό και το παρασυμπαθητικό και όλα τα συστήματα του οργανισμού θα ηρεμήσουν και τότε ο καρκίνος, αν δεν θεραπευθεί, τουλάχιστον θα μείνει εκεί που βρίσκεται ...;»
Και ο μακάριος Γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης βιωματικά έλεγε: «Όταν μας βρίσκει μια αρρώστια, καλά είναι ν'; αφηνόμαστε στον Χριστό εν λευκώ. Να σκεφτώμαστε ότι η ψυχή μας έχει μεγαλύτερη ανάγκη από υπομονή και δοξολογία στους πόνους παρά το ατσαλένιο σώμα με το οποίο μπορούμε να κάνουμε μεγάλους σωματικούς αγώνες, οι οποίοι όμως ίσως μας κάνουν να καυχηθούμε, χωρίς να το καταλάβουμε, γιατί θα νομίζουμε ότι με το σπαθί μας θα κερδίσουμε τον Παράδεισο».
Άλλοτε έλεγε χαριτωμένα: «Χαίρομαι που με τίμησε ο Θεός και μου έδωσε αυτό το δώρο της ασθένειας και δεν θέλω να μου το στερήσει. Δόξα τω Θεώ ο Θεός το επιτρέπει, για να βοηθηθώ κατ'; αυτόν τον τρόπο. Έτσι δίνουμε εξετάσεις στην υπομονή. Τώρα αυτό, ύστερα το άλλο ...;» «Υπομονής χρείαν έχομεν». Γιατί, αν εμείς που έχουμε λίγο φόβο Θεού, δεν κάνουμε υπομονή, τι θα κάνουν οι κοσμικοί; Αν και βλέπω ότι πολλοί λαϊκοί μας ξεπερνούν στην αρετή. Μου έλεγαν οι γονείς μου ότι οι Φαρασιώτες, όταν αρρώσταιναν, δεν έτρεχαν αμέσως στον Χατζεφέντη, στον άγιο Αρσένιο τον Καππαδόκη, να τους θεραπεύσει. Υπέμεναν πρώτα τους πόνους, όσο μπορούσαν, ανάλογα με το φιλότιμο και την υπομονή τους, διότι θεωρούσαν ευλογία να υποφέρουν. «Ας βασανίσω κι εγώ, έλεγαν, λίγο την ψυχή μου για τον Χριστό, αφού ο Χριστός βασανίστηκε πολύ, για να με σώσει». Και, όταν πια έβλεπαν ότι πήγαιναν πίσω οι δουλειές τους και ταλαιπωρούνταν η οικογένειά τους, τότε πήγαιναν στον Χατζεφέντη να τους θεραπεύσει. Βλέπεις τι φιλότιμο είχαν! Όταν εκείνοι, που ήταν λαϊκοί, σκέφτονταν έτσι κι έκαναν υπομονή, εγώ σαν καλόγερος πώς πρέπει να σκέφτομαι;»