Στην εποχή μας, ιδιαίτερα, πολλοί έμαθαν να ζουν μόνο εγκεφαλικά, και μάλιστα στη Δύση. Είναι «οι διαβασμένοι» όπως τους λέει ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός, που πάσχουν όμως από έλλειψη ολοκληρωμένης και αρμονικής προσωπικότητας, με αποτέλεσμα να γίνονται επικίνδυνοι για τις ιδέες τους.
Και είναι αυτές δύο ειδών: οι ιδέες που αφορούν τον συνάνθρωπό τους, και αυτές που αναφέρονται στον Θεό… Έχουν δηλ. νοσηρό ανθρωπισμό και θεολογία. Αυτό δυσκολεύει τους ίδιους στο να ζουν αληθινή πνευματική ζωή, και στο να μας καταλαβαίνουν ως παραδοσιακά Ορθοδόξους.
Έλεγε χαρακτηριστικά ο γέροντας Σωφρόνιος Σαχάρωφ (+1993), που είχε ζήσει πολλά χρόνια στη Δύση: «Με τον τρόπο που προσεύχονται οι Δυτικοί δεν μπορούν να καταλάβουν τις πολύωρες προσευχές των Ορθοδόξων Μοναχών. Αυτοί με μισή ώρα προσευχή κουράζονται, γιατί προσεύχονται με το μυαλό, διανοητικά. Οι Ορθόδοξοι προσευχόμαστε με τον νου (καρδιακά)». (Α 04) Οι εγκεφαλικά σκεπτόμενοι δημιούργησαν αιρέσεις οι οποίες με τη σειρά τους υπερτονίζουν την ανθρώπινη λογική και τους συλλογισμούς, γυρνώντας τους διανοητές πίσω, στην κατάσταση πριν την Πεντηκοστή: «Οι Ιουδαίοι προσεύχονταν με την λογική τους. Την ημέρα της Πεντηκοστής δόθηκε στους Αποστόλους το Άγιον Πνεύμα ως πύρινες γλώσσες και κατάλαβαν ένα άλλο είδος προσευχής, την καρδιακή προσευχή. Πρώτη φορά προσεύχονταν με την καρδιά τους».
Ο ξερός εγκεφαλικός τρόπος κατανόησης δημιουργεί κακό θεολογικό υπόβαθρο. Είναι γνωστή η θεολογική αντιπαράθεση του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά με τον δυτικό μοναχό Βαρλαάμ, και η αδυναμία του τελευταίου, αλλά και των παπικών μέχρι σήμερα, να κατανοήσουν σωστά τις δογματικές θέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας, που δεν αποτελούν παρά την ανάπτυξη των θέσεων της Εκκλησίας των πρώτων Χριστιανικών χρόνων.
Λέει ο γέροντας Σωφρόνιος: «Ο Βαρλαάμ ισχυριζόταν ότι οι φιλόσοφοι που εργάζονταν με την λογική βρίσκονταν σε υψηλότερη θέση από τους Προφήτες, γιατί η όραση των Προφητών ήταν «πολλώ χείρω της νοήσεως». Απαντώντας ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς λέγει ότι η όραση των Προφητών ήταν ανώτερη του νου (λογικής) των φιλοσόφων, γι’ αυτό και η προφητική καθαρότητα είναι «συλλειτουργός, κατά την θεολογία, των αγγέλων».
Αυτή η διαφορά νοοτροπίας θέλει αγώνα για να ξεπερασθεί, ακόμη κι όταν ένας δυτικός βαπτισθεί Ορθόδοξος: «Υπάρχει μεγάλη διαφορά μεταξύ Ανατολής και Δύσεως. Ένας Δυτικός που βαπτίζεται Ορθόδοξος, θα περάσει πολλά χρόνια μέσα στην Ορθόδοξη Εκκλησία, με καθοδήγηση εμπείρου πνευματικού οδηγού για να αποκτήσει καθαρό Ορθόδοξο φρόνημα και ήθος… Αυτός είναι λόγος που δεν μπορεί να γίνει «ένωση των Εκκλησιών»… Η «ένωση των Εκκλησιών» είναι δύσκολη, έως αδύνατη. Όσοι ομιλούν για «ένωση Εκκλησιών» δεν γνωρίζουν ούτε την νοοτροπία των ετεροδόξων ούτε το ύψος της Ορθοδοξίας»….
Ο γέροντας Σωφρόνιος παρατηρώντας τις εξελίξεις πρόβλεψε, ως φαίνεται, ότι θα μας απασχολούσε τώρα αυτό το ερώτημα, και από θέση κύρους, σαν Θεόπτης και πληροφορημένος άνωθεν, μας λύνει την απορία: «Στην Δύση οι άνθρωποι ζουν με τον εγκέφαλο, δηλαδή έχουν κέντρο της ζωής τους την λογική. Έτσι, αν οι επιστήμονες ανακαλύψουν ένα μηχάνημα, τότε θα μπορέσουν να διαβάσουν τις σκέψεις των ανθρώπων και να τους κατευθύνουν. Όσοι, όμως, ζουν με την καρδιά, μέσα στην οποία ενεργεί η Χάρη του Θεού, και προσεύχονται καρδιακά, αυτοί έχουν το χάραγμα του Σταυρού μέσα σε αυτήν και κανείς δεν μπορεί να τους ελέγξει πνευματικά. Αυτοί έχουν την ελευθερία του πνεύματος». (Α 56) Βέβαια αυτό σημαίνει πως μόνο οι αληθινοί Χριστιανοί, που όχι μόνο είναι βαπτισμένοι, αλλά και διατηρούν τη χάρη του Θεού μέσω των Μυστηρίων της Εκκλησίας και της προσευχής, θα ξεπερνούν τις τεχνολογικές και λοιπές παγίδες που υποδουλώνουν στα αντίχριστα κέντρα εξουσίας.
Με άλλα λόγια όσοι έχουν Χριστό στην καρδιά τους, τότε Αυτός κλείνει και ουδείς μπορεί να ανοίξει, και πάλι Αυτός ανοίγει και ουδείς μπορεί να κλείσει.