Το Σασοφεράτο (Sassoferrato) είναι μία μικρή πόλη στην επαρχία της Αγκόνας (Ancona) στην Ιταλία και βρίσκεται χτισμένο στο μέρος που κάποτε βρισκόταν η αρχαία πόλη Sentinum. Μετά την ολοκληρωτική καταστροφή του Sentinum από του Γότθους και τους Λομβαρδούς, περίπου το έτος 1000, θα χτιστεί ένα νέο κάστρο από τους κατοίκους της περιοχής που θα μετατραπεί σε μία μικρή πόλη γύρω στο 1200.
Η εικόνα που παριστάνει τον Άγιο Δημήτριο ήρθε στο Δημοτικό Μουσείο του Σασοφεράτο από την συλλογή του ουμανιστή Niccolò Perotti (1429 – 1480), ο οποίος γεννήθηκε στο Σασοφεράτο και ήταν μαθητής και φίλος του Έλληνα παπικού καρδινάλιου Βησσαρίωνα, τον οποίον συνόδευσε στην αποστολή του στην Μπολόνια κατά τα έτη 1450 – 1455. Σύμφωνα με τον ιστορικό Sergio Bettini, ο Βησσαρίων είναι που κατά πάσα πιθανότητα χάρισε την εικόνα στον Perotti, ο οποίος αργότερα την αντιχάρισε στη γενέθλια πόλη του.
Στο κέντρο της εικόνας βρίσκεται μία μικροψηφιδωτή βυζαντινή εικόνα του Αγίου Δημητρίου ντυμένου με πλήρη στρατιωτική εξάρτυση, να κρατά με το δεξί του χέρι ένα ακόντιο και με το αριστερό του μία επιμήκη ασπίδα στην οποία διακρίνεται ένα λιοντάρι.
Ακριβώς πάνω από το κεφάλι του Αγίου Δημητρίου υπάρχει ένα προσκυνηματικό φιαλίδιο, ευλογία όπως ονομάζεται, το οποίο περιέχει άγιο μύρο από το τάφο του μεγαλομάρτυρα στη Θεσσαλονίκη. Στις δύο πλευρές της ευλογίας διαβάζουμε ΙΣ ΧΣ ΝΙ ΚΑ.
Σε κάθε πλευρά της μικροψηφιδωτής εικόνας του Αγίου Δημητρίου υπάρχει ένα ασημένιο πλαίσιο, στο οποίο τέσσερεις ρόμβοι σε κάθε πλευρά σχηματίζουν επιγραφές γραμμένες στα ελληνικά.
Η αριστερή επιγραφή που έχει σήμερα χαθεί έγραφε, σύμφωνα με παλιά φωτογραφία της εικόνας, το εξής:
Ω ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΣ ΔΗΜΗΤΡΙΕ ΜΕΣΙΤΕΥΣΟΝ ΠΡΟΣ ΘΕΟΝ ΙΝΑ ΤΩ ΠΙΣΤΩ ΣΟΥ ΔΟΥΛΩ ΤΩ ΕΠΙΓΕΙΩ ΒΑΣΙΛΕΙ ΡΩΜΑΙΩΝ ΙΟΥΣΤΙΝΙΑΝΩ ΔΟΙΗ ΜΟΙ ΝΙΚΗΣΑΙ ΤΟΥΣ ΕΧΘΡΟΥΣ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥΤΟΥΣ ΥΠΟΤΑΞΑΙ ΥΠΟ ΤΟΥΣ ΠΟΔΑΣ ΜΟΥ
Η δεξιά επιγραφή που διατηρείται γράφει το εξής:
ΑΥΤΗ Η ΣΤΑΜΝΟΣ ΦΕΡΕΙ ΜΥΡΟΝ ΑΓΙΟΝ ΕΚ ΤΟΥ ΦΡΕΑΤΟΣ ΑΝΤΛΗΣΑΣΑ ΕΝ Ω ΤΟ ΣΩΜΑ ΤΟΥ ΜΥΡΟΒΛΥΤΟΥ ΘΕΙΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΤΟΥΤΟ ΑΝΑΒΛΥΖΟΝ ΚΕΙΤΑΙ ΕΚΤΕΛΩΝ ΘΑΥΜΑΣΙΑ ΠΑΣΗ ΤΗ ΟΙΚΟΥΜΕΝΗ ΚΑΙ ΤΟΙΣ ΠΙΣΤΟΙΣ
Δεξιά και αριστερά, στις επάνω γωνίες της εικόνας, υπάρχουν δύο σταυροί που φέρουν από τέσσερα πυρεκβόλα, τα οποία στο σχήμα του γράμματος Β υποδεικνύουν την έκφραση Βασιλεύς Βασιλέων, Βασιλεύων Βασιλευόντων. Σύμφωνα μάλιστα με τον ιστορικό Σάθα, τα τέσσερα Β συμβολίζουν τις τέσσερεις περιοχές του κόσμου, δηλαδή όλη την οικουμένη.
Στο κάτω μέρος της εικόνας υπάρχουν στη δεξιά και αριστερή γωνία από ένας δικέφαλος αετός, ενώ στο κέντρο, όπου υπήρχε κάποτε ένας πολύτιμος λίθος εξαφανισμένος σήμερα, διαβάζουμε ΑΓΙΟΣ – ΑΓΙΟΣ.
Οι δικέφαλοι αετοί και οι σταυροί με τα πυρεκβόλα είναι χαρακτηριστικοί της Παλαιολόγειας εποχής του Βυζαντίου και των τελευταίων βυζαντινών αυτοκρατόρων, ενώ μία από τις επιγραφές αναφέρεται στον Ιουστινιανό Β’.
Η μικρομωσαϊκή εικόνα του Αγίου Δημητρίου χρονολογείται τον 14ο αιώνα (Κωνσταντινούπολη), η ευλογία τον 13ο – 14ο αιώνα (Θεσσαλονίκη), ενώ το ασημένιο πλαίσιο φαίνεται να έχει συναρμοστεί στην εικόνα κατά τα μέσα του 15ου αιώνα στην Ιταλία.
Η εικόνα του Αγίου Δημητρίου του Σασοφεράτο ήρθε στη Θεσσαλονίκη και εκτέθηκε στον Ιερό Ναό του Αγίου Δημητρίου, από τις 24 Οκτωβρίου ως τις 28 Νοεμβρίου του 2005, με την ευκαιρία της συμπλήρωσης 1700 χρόνων από το μαρτύριο του Αγίου.
Υπενθυμίζω εδώ ότι μύρο που συλλεγόταν από τον τάφο του Αγίου Δημητρίου ή χώμα ανακατεμένο με πηγμένο αίμα που λαμβανόταν από το μέρος του μαρτυρίου του θεωρούνταν λείψανο.
Προσκυνηματικό φιαλίδιο, ευλογία, που περιέχει άγιο μύρο από το τάφο του μάρτυρα στη Θεσσαλονίκη
