Π. Παντελεήμων Κρούσκος
Η θλίψη της σαρακοστής είναι θλίψη ευγενική, αρχοντική, πριγκηπική. Είναι η θλίψη του εξόριστου βασιλιά πού έχασε την εξουσία και το στέμμα του και την νοσταλγεί, χωρίς να ξεπέσει από τον χαρακτήρα και την ευγένεια του.
Η τέταρτη Κυριακή του Τριωδίου, γνωστή ως Κυριακή της Τυροφάγου ή της Τυρινής, είναι αφιερωμένη στην εκδίωξη των πρωτόπλαστων από τον παράδεισο της τρυφής, επειδή έκαναν κακή χρήση της ελεύθερης βούλησής τους και προτίμησαν το κακό. Στην πρωινή Θεία Λειτουργία διαβάζεται η περικοπή του Ευαγγελίου του Ματθαίου για την αξία της συγχώρεσης και της νηστείας, ενώ ο εσπερινός είναι της συγγνώμης, με τους πιστούς να ζητούν συγχώρεση ο ένας από τον άλλον ενόψει της Μεγάλης Σαρακοστής.
Το απόγευμα της Κυριακής της Τυροφάγου τελείται ο Κατανυκτικός Εσπερινός της Συγνώμης. Κατανυκτικός λέγεται, διότι ψάλλονται κατανυκτικά τροπάρια από το Τριώδιο, που το περιεχόμενό τους διαποτίζεται από βαθιά συναίσθηση της αμαρτωλότητας, πένθος, συντριβή, μετάνοια και θερμή ικεσία για άφεση αμαρτιών.
Σε όλη η Ελλάδα οι κάτοικοι υποδέχονται τη Σαρακοστή με τα δικά της ξεχωριστά έθιμα.
Από παλιά, η Καθαρά Δευτέρα πέρασε στη συνείδηση του λαού σαν μέρα καθαρμού. Οι βυζαντινοί την Καθαρά Δευτέρα την ονόμαζαν Απόθεση -Απόδοση και τελούσαν δρώμενα. Τραγουδούσαν σχετικά άσματα, από τα οποία έχουν σωθεί μικρά μέρη μέχρι στις μέρες μας. «Ίδε το έαρ το καλόν πάλιν επανατέλλει, φέρον υγείαν και χαρά και την ευημερίαν».
Είναι φανερό, ότι για τους πιο πολλούς από τους πιστούς το να παρακολουθούν καθημερινά τις ακολουθίες αυτής της περιόδου είναι πέρα από κάθε συζήτηση.
Ανάμεσα σ’ όλες τις προσευχές και τους ύμνους τις Μεγάλης Τεσσαρακοστής μπορεί να ονομαστεί η προσευχή της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Η Παράδοση την αποδίδει σε έναν από τους μεγάλους δασκάλους της πνευματικής ζωής, τον Άγιο Εφραίμ το Σύρο. Να το κείμενο της προσευχής:
«Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου, πνεύμα αργίας, περιεργίας, φιλαρχίας, και αργολογίας μη μοι δως.
Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής και αγάπης χάρισαί μοι τω σω δούλω.
H έκτη και τελευταία εβδομάδα της Μεγάλης Σαρακοστής ονομάζεται «Εβδομάδα των Βαΐων». Στην συνείδηση των πιστών, όμως, έχει μείνει γνωστή ως «βουβή» ή «κουφή». Πώς, προκύπτει αυτός ο χαρακτηρισμός;
Η Μ. Σαρακοστή λέγεται και είναι το «στάδιο των αρετών». Η λέξη στάδιο παραπέμπει σε αγώνα, προσπάθεια, ενεργοποίηση των δυνάμεων για επίτευξη του στόχου. Ο στόχος, στην προκειμένη περίπτωση, είναι η κατάκτηση των αρετών.
«Hταν Μεγάλη Τεσσαροκοστή, μία χριστιανή θήλαζε το παιδί της και τηρούσε τη νηστεία. Ωστόσο, ο ιατρός, της είπε να τρώει απ’ όλα, διότι θηλάζει και η κατάλυση δεν είναι αμαρτία.
Η γυναίκα υπάκουσε και σε μία εβδομάδα στέρεψε το γάλα της και άρχισε να δίνει στο παιδί γάλα του εμπορίου.
Η εποχή μας χαρακτηρίζεται από μία διάχυτη απαισιοδοξία. Μόνο τα παιδιά και οι έφηβοι, οι οποίοι είναι στραμμένοι στον δικό τους κόσμο, κρατούνε μία νότα ευχάριστης αφέλειας που τους οδηγεί στο να είναι ήσυχοι για το μέλλον τους. Οι υπόλοιποι έχουμε μέσα μας μία κρυφή ή μία φανερή αγωνία για το τι μέλλει γενέσθαι.
