 |
Λόγω των πολλών καταστροφών που υπέστη η μονή Μακρυμάλλης από διαφόρους κατακτητές, δεν έχουν δυστυχώς σωθεί γραπτές μαρτυρίες για τα πρώτα χρόνια λειτουργίας της μονής, για αυτό και όσα γνωρίζουμε για εκείνη την περίοδο είναι μόνο μέσω προφορικών παραδόσεων.
Σχετικά με το όνομα την μονής υπάρχουν αρκετές εκδοχές.
Σύμφωνα με μία από αυτές, Μακρυμάλλης λεγόταν ο πρώτος της Ηγούμενος, ενώ σύμφωνα με μια άλλη, η ονομασία προερχόταν από μια εικόνα της Παναγίας όπου εικονιζόταν με μακριά μαλλιά. Άλλωστε στα αρχεία της μονής αναφέρεται ότι τα ιερά σκεύη ανήκουν στην «Παναγία τη Μακρυμάλλισσα».
Η επικρατέστερη και πιο δημοφιλής εκδοχή όμως για την ονομασία της Μονής, μιλάει για δύο αδέλφια τσοπάνηδες της περιοχής που κάθε βράδυ έβλεπαν ένα υπέρλαμπρο φως πίσω από ένα βράχο, και απέναντι από τις στάνες τους.
Όταν πήγαν εκεί απορημένοι, βρήκανε την εικόνα της Παναγίας.
Στην αρχή έχτισαν ένα πρόχειρο προσκυνητάρι στις καλύβες τους, ενώ αργότερα απαρνήθηκαν τα εγκόσμια, έγιναν μοναχοί και έχτισαν την μονή γύρω στον 12ο αιώνα και η μονή πήρε το όνομά της επειδή τα αδέρφια είχαν μακριά μαλλιά.
Η μονή βρέθηκε σε μεγάλη ακμή κατά τον 17ο - αρχές 18ου αιώνα και ήτανε κάτοχος μεγάλης ακίνητης περιουσίας ενώ είχε και πολλά αφιερώματα καθώς και δωρεές, το 1828, αναφέρεται δε ότι στη μονή βρίσκονταν 42 μοναχοί.
 |
| Η είσοδος της Μονής κάτω από το επιβλητικό καμπαναριό |
Σύμφωνα με την παράδοση, λέγεται ότι στο μοναστήρι φιλοξενήθηκε και μεγάλωσε ο Θανάσης Ανδρούτσος, γιος του αδελφού του Οδυσσέα Ανδρούτσου, Γιάννη Καμμένου - Ανδρούτσου, του οποίου η γυναίκα πέθανε στη γέννα και το βρέφος το παρέδωσε ο πατέρας του στο μοναστήρι για να το μεγαλώσει.
Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης του 1821, η μονή έλαβε ενεργό ρόλο, με αποτέλεσμα οι Τούρκοι να την καταστρέψουν.
Η μονή ανοικοδομήθηκε ξανά, αλλά το 1881 διαλύθηκε και εντάχθηκε στη Μονή Γαλατάκη ως μετόχι, ως και το 1908 όταν και ανακαινίσθηκε από τον ηγούμενο Ιγνάτιο Γιαννακόπουλο.
Στις 23 Ιανουαρίου του 1944 οι Γερμανοί, ύστερα από μερικές αψιμαχίες που είχαν με τους αντάρτες, θεώρησαν ότι η μονή αλλά και το χωριό Μακρυμάλλη, βοηθούσαν τους αντάρτες και τα έκαψαν ολοσχερώς.
Εκτέλεσαν συνολικά εννέα Έλληνες, εκ των οποίων τρεις στο μοναστήρι και άλλους πέντε στην πλατεία του συνοικισμού Μακρυμάλλης και άλλο ένα - δύο εκτέλεσαν αλλά ο ένας επέζησε, στο ξωκλήσι της Υπαπαντής.
 |
| Άποψη του καθολικού της Μονής |
Η μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Μακρυμάλλης διαθέτει αξιόλογες τοιχογραφίες στην κόγχη του Ιερού Βήματος του Καθολικού, ιδίως η Πλατυτέρα των ουρανών με δύο Αγγέλους εκατέρωθεν.
Κειμήλια της είναι ένα αργυρό Ευαγγέλιο του 1754, ένα Άγιο Ποτήριο του 1796 αλλά και ένα θυμιατό του 1808.
 |
| Αγια Λείψανα της Μονής Μακρυμάλλης |
 |
| Τμήμα της Τιμίας Κάρας της Αγίας Παρασκευής |
 |
| Η Τιμία Κάρα του Αγίου Παρθενίου Επισκόπου Λαμψάκου, προστάτου των καρκινοπαθών |
Μετόχια της Ιεράς Μονής Παναγίας Μακρυμάλλης είναι της Παναγίας Χιλιαδούς, του Αγίου Δημητρίου (15ος αιώνας) αλλά και πολλά εξωκκλήσια.
Πολύτιμος πνευματικός θησαυρός είναι η Τιμία Κάρα του Αγίου Παρθενίου Επισκόπου Λαμψάκου αλλά και τα Τίμια λείψανα των Αγίων: Τρύφωνα, Χαραλάμπους, Ιγνατίου Νικήτα, Αυξεντίου, Τιμίου Προδρόμου, Παντελεήμονος, Αναργύρων, Βασιλείου πρεσβυτέρου Αγκύρας, Ιγνατίου και Ρηγίνου της Σκοπέλου και της Οσιομάρτυρας Παρασκευής.
Στην Μονή υπάρχει σήμερα ανδρώα αδελφότητα από 4 μοναχούς με ηγούμενο τον Αρχιμανδρίτη π. Ιάκωβο Μπαλωμένο.
Η Μονή γιορτάζει στις 23 Αυγούστου στην Απόδοση της Κοίμησης της Θεοτόκου.
Επίσης γιορτάζει την μνήμη του Αγίου Παρθενίου, επισκόπου Λαμψάκου, στις 7 Φεβρουαρίου.
Πολύς κόσμος επισκέπτεται τη μονή για να προσκυνήσει την αγία κάρα του Αγίου Παρθενίου, ο οποίος θεωρείται θεραπευτής της "ανίατης ασθένειας".