Ο πόλεμος του Βιετνάμ υπήρξε ένας από τους πιο καταστροφικούς αλλά και τους πιο επώδυνους για τους στρατιώτες που πήραν μέρος σε αυτόν. Η ζούγκλα του Βιετνάμ δημιούργησε μύθους, με τους Αμερικανούς στρατιώτες να έχουν εφιάλτες και μετατραυματικό στρες για πολλά χρόνια μετά την επιστροφή τους.
Όπως διαπίστωσαν δυο μέλη του Κογκρέσου που επισκέφτηκαν το 1971 τους στρατιώτες που βρίσκονταν εκεί, ένα αρκετά μεγάλο ποσοστό είχε εθιστεί στην ηρωίνη. Το κοινό στις ΗΠΑ πανικοβλήθηκε, το ίδιο και η κυβέρνηση Νίξον. Γι’ αυτό και κινητοποιήθηκε άμεσα.
Η ψυχίατρος Lee Robins ήταν επικεφαλής της έρευνας. Κάθε στρατιώτης, πριν του επιτραπεί να επιστρέψει στην πατρίδα, περνούσε ένα τεστ εθισμού στην ηρωίνη. Το 35% των στρατιωτών είχε δοκιμάσει, ενώ το ποσοστό εκείνων που ήταν εθισμένοι ήταν τρομακτικό: σχεδόν ένας στους πέντε στρατιώτες είχαν εθιστεί στο πιο εθιστικό ναρκωτικό που είχε ποτέ κατασκευαστεί.
Όσοι αποδείχθηκε ότι είχαν εθιστεί παρέμειναν στο Βιετνάμ μέχρι να «καθαρίσουν». Όταν επέστρεψαν, η Lee Robins συνέχισε την έρευνά της εντοπίζοντάς τους σε όλα τα μήκη και τα πλάτη των ΗΠΑ. Και συγκέντρωνε στοιχεία για την πορεία της ζωής τους ανά τακτά χρονικά διαστήματα.
Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, συνέβη κάτι που αρχικά δεν μπορούσε να εξηγηθεί και θεωρήθηκε κατασκευασμένο: το 95% των εθισμένων στρατιωτών απεξαρτήθηκε χωρίς να υποτροπιάσει, ενώ την χρήση συνέχισε μόνο το 5%. Ακόμα και σήμερα, σύμφωνα με μελέτες, αυτό το ποσοστό είναι το ακριβώς αντίστροφο, όσον αφορά στην χρήση ηρωίνης.
Οι περισσότεροι πίστεψαν ότι έλεγε ψέματα. Ωστόσο η έρευνα δικαιώθηκε. Πως συνέβη κάτι τέτοιο; Ο κύριος λόγος ήταν η δραστική αλλαγή περιβάλλοντος. Αφού οι στρατιώτες αποτοξινώθηκαν σωματικά στο Βιετνάμ, γύρισαν σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον από αυτό που βρίσκονταν. Με εντελώς διαφορετική καθημερινότητα, συνήθειες και τρόπο ζωής.
Σύμφωνα με την Wendy Wood, καθηγήτρια ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Southern California, «περίπου το 45% από αυτά που κάνουμε καθημερινά, είναι στο ίδιο περιβάλλον και επαναλαμβανόμενα». Οι στρατιώτες από την ζούγκλα του Βιετνάμ και τον πόλεμο, βρέθηκαν στα σπίτια τους, όπου οι καθημερινές συνήθειες είχαν σινεμά, ψώνια, οικογενειακά τραπέζια και ένα ποτό με φίλους.
Η συμπεριφορά μπορεί να αλλάξει αλλά επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από το περιβάλλον. Και το αντίστροφο. Όπως έχει αποδειχθεί από έρευνες, έστω και μια μικρή αλλαγή περιβάλλοντος μπορεί να κάνει την διαφορά. Στην προκειμένη περίπτωση η αλλαγή ήταν ριζική.
Ο καθηγητής κλινικής ψυχολογίας στο Weill Cornell Medical College, Richard Friedman, αναφέρει πως καθένας από εμάς μπορεί να εθιστεί σε κάτι. Είτε αυτό είναι το φαγητό, είτε είναι η τεχνολογία, είτε η ηρωίνη. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε για να απεξαρτηθούμε είναι να αλλάξουμε το περιβάλλον. Το «σκηνικό» μέσα στο οποίο ζούμε. Για τους βετεράνους του Βιετνάμ, αυτή η αλλαγή ίσως ήταν και αναπόφευκτη. Οι υπόλοιποι θα πρέπει να προσπαθήσουν πολύ περισσότερο. Και αν τα καταφέρουν, λεχουν πολλές περισσότερες πιθανότητες.