Εφόσον, λοιπόν, γνωρίζουμε ότι ο Χριστός είναι Θεός, προσπαθούμε να εισδύσουμε στο μυστήριο όλων των εκδηλώσεών Του. «Ουδείς έρχεται προς τον Πατέρα ει μη δια του Χριστού», του ομοουσίου με τον Πατέρα Υιού του Θεού, και με κάθε τρόπο αγωνιζόμαστε να δώσουμε νόημα σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής μας, για να γίνει η ζωή του Ίδιου του Χριστού δική μας, για να κληρονομήσουμε την αιώνια Βασιλεία με τον Πατέρα και τον Υιό και το Άγιο Πνεύμα.
Ο Κύριος νίκησε τον εχθρό με την ταπείνωση. Εκτός από τη βασική αυτή θέση υπάρχει ακόμη μία πλευρά στις εκδηλώσεις Του, που διδάσκει να μιμούμαστε τον Χριστό όχι απλώς φανταστικά. Ο Χριστός φανερώθηκε με «μορφή δούλου».
Αυτό αποτελεί σκάνδαλο για πολλούς. Πολλές φορές μου έτυχε να ακούσω τη γνώμη ότι εμείς οι άνθρωποι, ως εικόνες του Θεού, οφείλουμε να διατηρήσουμε την αξιοπρέπειά μας ακόμη και στην προσευχή και στη λατρευτική παράστασή μας ενώπιον του Θεού. Επισκέφθηκε κάποτε τη Μονή μας ένα πρόσωπο, που κατέχει υψηλή θέση σε ετερόδοξη εκκλησία. Κοιτάζοντας την τοιχογραφία της Μεταμορφώσεως ρώτησε: «Πού είναι ο Πέτρος;». Τού έδειξαν τον Πέτρο. «Ω, πώς τον απεικονίσατε έτσι! Ο Πέτρος σε τέτοια εξουθένωση! Πού είναι λοιπόν η αξιοπρέπειά του;».
Υπάρχει συνεπώς μια πλευρά της ορθοδόξου μετανοίας ενώπιον του Θεού, που ταράζει πολλούς ετεροδόξους. Πέφτουμε γονατιστοί στο έδαφος, με το πρόσωπο και το μέτωπό μας εγγίζουμε τη γη, και έτσι εκφράζουμε τη δουλικότητά μας ενώπιόν Του, ενθυμούμενοι τα λόγια που είπε μπροστά στο παιδί εκείνο: «Εάν μη στραφήτε και γένησθε ως τα παιδία, ου μη εισέλθητε εις την Βασιλείαν των ουρανών. Όστις ουν ταπεινώση εαυτόν ως το παιδίον τούτο, ούτος εστιν ο μείζων εν τη Βασιλεία των ουρανών».
Ο Ίδιος ο Κύριος, χωρίς τον Οποίο τίποτε δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί, ελάττωσε τον Εαυτό Του σε τέτοιο βαθμό, που ακόμη και οι χαμηλής κοινωνικής τάξεως άνθρωποι μπορούσαν να Τον θλίψουν, να Τον εμπτύσουν, να Τον χτυπήσουν, να Του δώσουν ραπίσματα και να Του προξενήσουν κάθε άλλη εξουδένωση. Αν ο Ίδιος ο Υιός του Θεού το έκανε αυτό, τότε βέβαια εγείρεται το ερώτημα: Γιατί χρειάστηκε τέτοια εξουδένωση και τέτοια δουλική μεταχείρηση προκειμένου να εκδηλωθεί η αγάπη; Υποθέτω ότι η ορθή σκέψη θα είναι ότι ο Κύριος, έχοντας το προαιώνιο Είναι Του εν πνεύματι ταπεινώσεως, εκδήλωσε την προαιώνια αγάπη Του διακονώντας ως δούλος. Και εμείς Τον ακολουθούμε στα δουλικά αυτά σχήματα εκφράζοντας τη δική μας μετάνοια ενώπιον του Θεού, με εδαφιαίες μετάνοιες. Κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής κάνουμε πολλές μετάνοιες κάθε ημέρα. Έπειτα, όταν με τη σταύρωσή μας συναναστηθούμε με τον Χριστό, τότε πλέον θα Τον δεχόμαστε και θα συνομιλούμε μαζί Του όρθιοι, ως παιδιά με τον Πατέρα τους. Στη ζωή όμως αυτή θα εκφράζουμε τη μετάνοιά μας, υπογραμμίζω, με δουλικά σχήματα, γιατί η μετάνοια δεν υποβιβάζει τον άνθρωπο. Όταν κάποιος συνειδητοποιεί ότι είναι χειρότερος από όλη την κτίση, τότε υψώνεται επάνω από όλη την κτίση. Τότε εγγίζει το άκτιστο είναι. Ας μην ταραζόμαστε λοιπόν όταν εκφράζουμε με ταπεινά δουλικά σχήματα τη μετάνοιά μας. Έτσι θα σταθούμε έπειτα ως παιδιά του Θεού ενώπιον του Θεού, όχι πλέον με δουλικά αλλά με υικά σχήματα.
Ο Θεός είναι ταπεινός από την ίδια τη φύση Του. Και η κένωσή Του δια της ενανθρωπήσεως φέρει χαρακτήρα ταπεινό. Αν ο Ίδιος δεν ταπεινωνόταν, τότε ίσως θα μπορούσε κάποιος να μας κατηγορήσει: «Αλήθεια όμως, ο Κύριος δεν ταπεινώθηκε τόσο, όσο εσείς». Αλλά ο Κύριος ταπεινώθηκε. Έπλυνε τα πόδια αγράμματων ψαράδων, ανθρώπων από τις κατώτερες τάξεις της ανθρώπινης κοινωνίας. Οι δουλικές αυτές μορφές είναι αγάπη. Όταν προσευχόμαστε στον Θεό, Αυτόν που με το πρόσταγμά Του δημιούργησε όλον τον κόσμο, είναι φυσικό για τον καθένα μας να σκεφτεί: «Εμένα θα σκεφτεί ο Κύριος; Θα σκύψει, άραγε, να ακούσει τον λόγο μου και να προσέξει την προσευχή μου;». Είναι φοβερό για μας να μιλούμε με τέτοιο Ον. Για να μη φοβόμαστε λοιπόν, υπάρχει σε όλες τις εκδηλώσεις του Χριστού, κατά την παγκόσμια πράξη της λυτρώσεως του Αδάμ, η ταπεινή αγάπη του Θεού, κατά την οποία Αυτός εμφανίζεται μπροστά μας με τέτοιες ταπεινές μορφές. Σταυρώθηκε ανάμεσα σε ληστές, φυλακίστηκε, και τόσα άλλα.
Εμείς θα έπρεπε να ενεργούμε έτσι, όπως είπε ο Κύριος: «Θέλουν να σου πάρουν τον χιτώνα, άφησέ τους και το ιμάτιο· θέλουν να εργαστείς γι’ αυτούς ένα διάστημα, εργάσου δύο ακόμη· να προσεύχεσθε γι’ αυτούς που σας προσβάλλουν, να προσεύχεσθε για τους διώκτες, να προσεύχεσθε για όλους εκείνους που κάνουν το κακό εναντίον σας. Και τότε, λέει ο Κύριος, αγαπώντας τους εχθρούς σας θα γίνεται και εσείς τέκνα του Υψίστου Πατρός».Η άσκησή μας, αθέατη στους άλλους, παραμένει με όλη της τη δύναμη μπροστά στα μάτια του Θεού.