Η Παλαιστίνια ποιήτρια Fedaa Zeyad αντιστάθηκε στην έξωση από το προσωρινό της σπίτι στο στρατόπεδο προσφύγων Shati στα δυτικά της πόλης της Γάζας για όσο περισσότερο μπορούσε. Στις αρχές Σεπτεμβρίου υπέμεινε επί μέρες δυνατές εκρήξεις και ένιωθε το έδαφος να τρέμει κάτω από τα πόδια της καθώς οι ισραηλινές δυνάμεις σφυροκοπούσαν και κατεδάφιζαν γειτονικές περιοχές στην πόλη που μαστιζόταν από τον λιμό - το μεγαλύτερο αστικό κέντρο του θύλακα, το οποίο στέγαζε τότε έως και 1 εκατομμύριο ανθρώπους. Η Zeyad ήλπιζε σε «ένα θαύμα» ώστε να μην εκτοπιστεί ξανά κατά τη διάρκεια του διετούς πολέμου. Αλλά όταν οι βομβαρδισμοί έφτασαν στον δρόμο της, συμμετείχε σε μια έξοδο εκατοντάδων χιλιάδων κατοίκων της Γάζας που κατευθύνονταν νότια για να ξεφύγουν από την επικείμενη προέλαση ισραηλινών αρμάτων μάχης. «Αυτή τη φορά δεν θα υπάρξει επιστροφή στην Πόλη της Γάζας», λέει η Zeyad, η οποία έχει μετακομίσει στην μέχρι στιγμής σχετικά άθικτη πόλη Ντέιρ αλ-Μπαλάχ στο κέντρο της Λωρίδας. «Αν ποτέ επιστρέψω, δεν θα είναι η ίδια πόλη που γνώριζα. Ήδη μεγάλο μέρος της έχει σβηστεί και εξαφανιστεί». Η πρόβλεψή της αποτελεί ένδειξη για το τι μέλλει γενέσθαι, σε περίπτωση που ο πόλεμος που πυροδοτήθηκε από την επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023 τελειώσει. Πάνω από δύο χρόνια αδιάκοπων βομβαρδισμών και επαναλαμβανόμενων χερσαίων εισβολών από το Ισραήλ έχει κονιορτοποιήσει τη Λωρίδα της Γάζας, μετατρέποντας τεράστιες εκτάσεις της σε ερείπια και καταστρέφοντας τη γεωργική γη και τα συστήματα τροφίμων της. Την περασμένη εβδομάδα, οι ΗΠΑ υπέβαλαν σχέδιο κατάπαυσης του πυρός και μια μεταπολεμική συμφωνία που υποστηρίζεται από το Ισραήλ και τα αραβικά κράτη. Προϋπόθεση είναι ο αφοπλισμός των μαχητών της Χαμάς και προβλέπει ότι ο έλεγχος της περιοχής θα περάσει σε ένα εποπτικό όργανο, που ονομάζεται «συμβούλιο ειρήνης», το οποίο θα επιβλέπει μια παλαιστινιακή επιτροπή που θα διαχειρίζεται τις καθημερινές υποθέσεις. Η Χαμάς, η οποία κυβερνά τη Γάζα από το 2007, δεν έχει ακόμη απαντήσει επίσημα στην πρόταση.
«Ξεριζωνόμαστε, δεν εκτοπιζόμαστε απλά»
Ακόμα όμως κι αν το σχέδιο υιοθετηθεί και τηρηθεί η κατάπαυση του πυρός, θα μπορούσε να κοστίσει δισεκατομμύρια δολάρια και να χρειαστούν πολλά χρόνια για να καθαριστούν περίπου 54 εκατομμύρια τόνοι από τσιμεντένια συντρίμμια και να ανοικοδομηθούν οι ζωτικές υποδομές της Γάζας και οι κατεστραμμένες πόλεις, σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΗΕ. Ένας ανώτερος αξιωματούχος ανθρωπιστικής βοήθειας που παρακολουθεί στενά την καταστροφή λέει ότι πέρυσι υπήρχε ελπίδα να χρησιμοποιηθεί «ένα σταδιακό μοντέλο» για να επισκευασθούν και να αναβαθμιστούν οι υπάρχουσες γειτονιές και εγκαταστάσεις. Αλλά η έκταση της ζημιάς τους μήνες που ακολούθησαν απαιτεί μια προσέγγιση από τη βάση προς τα πάνω. Το σχέδιο για τη Γάζα που υποστηρίζεται από τις ΗΠΑ, το οποίο περιλαμβάνει μια σταδιακή ισραηλινή αποχώρηση χωρίς συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, θα άφηνε επίσης το Ισραήλ να ελέγχει μια ζώνη ασφαλείας εντός του θύλακα. «Υπάρχουν σοβαρά προβλήματα στην πρόταση», λέει ο Amjad Shawa, διευθυντής του Δικτύου Παλαιστινιακών Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων (PNGO) «Αλλά εμείς οι Παλαιστίνιοι προσκολλόμαστε σε κάθε ίχνος ελπίδας. Προτεραιότητα είναι να σταματήσουμε τις δολοφονίες». Αν και το σχέδιο των ΗΠΑ αναφέρει ρητά ότι δεν θα υπάρξει αναγκαστικός εκτοπισμός, πολλοί κάτοικοι της Γάζας φοβούνται ότι η καταστροφή αποτελεί προοίμιο για την απέλασή τους από τον θύλακα ή για τον εξαναγκασμό τους σε αυτό που Ισραηλινοί αξιωματούχοι αποκαλούν «εθελοντική μετανάστευση» επειδή η πατρίδα τους έχει καταστεί ακατοίκητη. «Νιώθω ότι ξεριζωνόμαστε, όχι απλώς [προσωρινά] εκτοπιζόμαστε», λέει ο Shawa. «Αυτή η ολοκληρωτική καταστροφή της Γης στοχεύει στη διακοπή της σύνδεσής μας με αυτήν, ώστε να μπορέσουν να φυτέψουν την ιδέα ότι δεν υπάρχει τίποτα να επιστρέψουμε».
Το πραγματικό τίμημα του πολέμου
Το τίμημα του πολέμου στην κοινωνία της Γάζας μπορεί να γίνει κατανοητό όχι μόνο με βάση τον αριθμό των νεκρών, τραυματιών ή εκτοπισμένων, αλλά αντικατοπτρίζεται και στην καταστροφή ζωτικών υποδομών και πόρων που στήριζαν τη ζωή στη Λωρίδα.
Η τελευταία αξιολόγηση του ΟΗΕ, βασισμένη σε δορυφορικές εικόνες που δημοσιεύθηκαν στις 6 Αυγούστου, δείχνει ότι το 78% των κτηρίων στη Λωρίδα της Γάζας έχει υποστεί ζημιές και περισσότερα από τα μισά εξ'αυτών έχουν καταστραφεί ολοσχερώς. Σχεδόν όλες οι καλλιεργήσιμες εκτάσεις έχουν υποστεί κάποιο επίπεδο καταστροφής και θα χρειαστούν αποκατάσταση για να γίνουν ξανά παραγωγικές. Μεγάλες εκτάσεις γεωργικής γης έχουν επίσης καταστεί απρόσιτες επειδή βρίσκονται σε στρατιωτικές ζώνες που ελέγχονται από το Ισραήλ.
Τον Φεβρουάριο, η Παγκόσμια Τράπεζα εκτίμησε ότι η αποκατάσταση και η ανοικοδόμηση για τις ζημιές που προκλήθηκαν κατά το πρώτο έτος του πολέμου έως τον Οκτώβριο του 2024 θα κοστίσει περίπου 53 δισεκατομμύρια δολάρια. Δεν έχει ακόμη ενημερώσει την εκτίμησή της, αλλά από τότε σχεδόν καμία γωνιά της λωρίδας δεν έχει γλιτώσει τον άγριο βομβαρδισμό των ενόπλων δυνάμεων του Ισραήλ.
«Όλα έχουν χαθεί και πολύ λίγα έχουν απομείνει», λέει ο Shawa του PNGO. «Η ζημιά αυτή τη φορά είναι διαφορετική από οποιονδήποτε προηγούμενο πόλεμο στη Γάζα. Το μέρος πρέπει να ξαναχτιστεί από την αρχή.»
Το τραύμα και η απώλεια ζωών, ο συχνός αναγκαστικός εκτοπισμός εξαντλημένων ανθρώπων, μαζί με τους περιορισμούς στην είσοδο βοήθειας, έχουν τροφοδοτήσει μια ανθρωπιστική καταστροφή. Ο λιμός έχει πλήξει την πόλη της Γάζας και την γύρω περιοχή, δήλωσε τον Αύγουστο ένα παρατηρητήριο πείνας που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ, και είναι πιθανό να εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του θύλακα. Μια ομάδα που διορίστηκε από τον ΟΗΕ και ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων κατηγόρησαν το Ισραήλ ότι διέπραξε γενοκτονία στη Γάζα, ισχυρισμούς που απορρίπτονται από τους Ισραηλινούς ηγέτες που επιμένουν ότι διεξάγουν έναν απαραίτητο πόλεμο κατά της τρομοκρατίας. Το Ισραήλ λέει ότι ξεριζώνει τις υποδομές που χρησιμοποιεί η Χαμάς για να κρύβει σήραγγες, να εξαπολύει επιθέσεις σε ισραηλινά στρατεύματα και να κρύβει όπλα. Έχει επανειλημμένα αρνηθεί ότι κατεδαφίζει ολόκληρες παλαιστινιακές πόλεις και γειτονιές προκειμένου να εμποδίσει τους πολίτες να επιστρέψουν μετά τη λήξη των εχθροπραξιών.
Ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου δήλωσε στον ΟΗΕ την περασμένη εβδομάδα ότι το Ισραήλ «εξαλείφει το τρομοκρατικό καθεστώς της Χαμάς» σε όλη τη Γάζα και αντιμετωπίζει «εκατοντάδες χιλιόμετρα σηράγγων τρομοκρατίας υπόγεια και αμέτρητους πύργους τρομοκρατίας πάνω από το έδαφος». Η επίθεση του Ισραήλ έχει σκοτώσει περισσότερους από 66.000 Παλαιστίνιους, σύμφωνα με τις τοπικές υγειονομικές αρχές. Οι επιθέσεις της Χαμάς τον Οκτώβριο του 2023 στο νότιο Ισραήλ σκότωσαν 1.200 ανθρώπους, σύμφωνα με την κυβέρνηση. Η Χαμάς συνέλαβε επίσης 250 ομήρους και εξακολουθεί να κρατά 48 αιχμαλώτους, εκ των οποίων μόνο 20 πιστεύεται ότι είναι ζωντανοί.
Η μέθοδος «Kung Fu Panda» για την καταστροφή κτηρίων
Στην Πόλη της Γάζας, όπως και αλλού στη Λωρίδα της Γάζας, ολόκληρα οικιστικά οικοδομικά τετράγωνα έχουν ισοπεδωθεί, βομβαρδιστεί ή ανατιναχθεί από τηλεχειριζόμενα θωρακισμένα οχήματα γεμάτα εκρηκτικά. Οι συστηματικές κατεδαφίσεις ξεκίνησαν στις ανατολικές και νότιες πλευρές της πόλης μήνες πριν το Ισραήλ διατάξει την πλήρη εκκένωση των κατοίκων στις 9 Σεπτεμβρίου και, μια εβδομάδα αργότερα, ξεκινήσει την χερσαία επίθεσή του. Εάν δεν επιτευχθεί εκεχειρία και προχωρήσει η πλήρης εκκένωση, η Πόλη της Γάζας είναι πιθανό να «καταστραφεί ολοσχερώς», λέει ο αξιωματούχος της βοήθειας
Την Τετάρτη, ο υπουργός Άμυνας Ίσραελ Κατζ δήλωσε ότι το Ισραήλ σφίγγει τον κλοιό στην πόλη της Γάζας και διέταξε όλους τους εναπομείναντες κατοίκους να φύγουν. Όσοι αρνηθούν θα αντιμετωπίζονται ως «τρομοκράτες και υποστηρικτές της τρομοκρατίας», προειδοποίησε.
Καταστροφές έχουν χρησιμοποιηθεί σε διάφορα μέρη της Λωρίδας για την ισοπέδωση κτηρίων και την εκκαθάριση της γης από κάθε είδους κατασκευή. Ένας Ισραηλινός έφεδρος που υπηρέτησε στη Γάζα και κατέθεσε στο Breaking the Silence, μια ισραηλινή ΜΚΟ αφιερωμένη στον τερματισμό της κατοχής των παλαιστινιακών εδαφών, αφηγείται στους FT πώς χρησιμοποιήθηκε μια μέθοδος, που ονομάζεται «Kung Fu Panda», για την ανατίναξη κτηρίων.