Τα έντομα είναι τα δομικά στοιχεία των οικοσυστημάτων: επικονιάζουν τα φυτά, τρέφουν τα πουλιά και αποσυνθέτουν την οργανική ύλη. Ωστόσο, τα τελευταία 30 χρόνια έχουν εξαφανιστεί κατά 75%. Οι επιστήμονες αποκαλούν αυτό το φαινόμενο «bugpocalypse» (αποκάλυψη των εντόμων), μια μαζική μείωση που συμβαίνει αθόρυβα, αλλά με καταστροφικές συνέπειες. Και οι κύριοι ύποπτοι; Τα φυτοφάρμακα, η κλιματική αλλαγή και η απώλεια των οικοτόπων. Το βουητό των μελισσών, το φτερούγισμα των πεταλούδων ή το νυχτερινό τραγούδι των τριζόνια – γνωρίζουμε αυτούς τους ήχους από την παιδική μας ηλικία. Σήμερα, όμως, εξαφανίζονται από το τοπίο σε πολλά μέρη. Έρευνες δείχνουν ότι σε ορισμένες περιοχές, ιδίως στην Ευρώπη, μέχρι και τα τρία τέταρτα της βιομάζας των εντόμων έχει μειωθεί τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, σύμφωνα με το IFLScience. Μία από τις πιο αναφερόμενες μελέτες για το θέμα, που δημοσιεύθηκε το 2017 στο περιοδικό PLOS ONE , παρακολούθησε τους πληθυσμούς των εντόμων σε προστατευόμενες περιοχές της Γερμανίας και διαπίστωσε μείωση κατά 76% της βιομάζας των ιπτάμενων εντόμων σε διάστημα 27 ετών . Οι συγγραφείς χαρακτήρισαν το εύρημα αυτό ανησυχητικό, καθώς οι αλλαγές παρατηρήθηκαν ακόμη και σε περιοχές που θα έπρεπε να είναι σχετικά σταθερές.
Τι κρύβεται πίσω από αυτή την κατάρρευση;
Οι κύριοι ένοχοι είναι οι συνδυασμένες επιπτώσεις της εντατικής γεωργίας, των φυτοφαρμάκων, της απώλειας βιοτόπων, της κλιματικής αλλαγής και της φωτορύπανσης. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι πρόκειται για μια σύγκλιση παραγόντων που επηρεάζουν τα έντομα μακροπρόθεσμα, ενώ ταυτόχρονα μεταβάλλουν ραγδαία το περιβάλλον στο οποίο τα είδη αυτά είναι ευαίσθητα. «Δεν υπάρχει ένας μόνο ένοχος, αλλά ένα δίκτυο παραγόντων που μαζί προκαλούν τη μείωση σχεδόν όλων των ομάδων εντόμων», λέει ο David Goulson, καθηγητής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Sussex, ο οποίος μελετά το θέμα εδώ και πολύ καιρό.
Τα έντομα είναι η βάση της τροφικής αλυσίδας . Αποτελούν τροφή για πουλιά, αμφίβια, ερπετά και θηλαστικά. Επικονιάζουν τις καλλιέργειες, χωρίς τις οποίες η επισιτιστική μας ασφάλεια θα απειλούνταν σοβαρά. Για παράδειγμα, οι μέλισσες και οι σφήκες επικονιάζουν έως και το 75 % των καλλιεργούμενων φυτών. Εάν τα έντομα εξαφανιστούν, θα μπορούσε να ακολουθήσει ένα οικολογικό φαινόμενο ντόμινο , προειδοποιούν οι επιστήμονες.
Ανησυχητικό είναι επίσης το γεγονός ότι η μείωση δεν είναι ορατή μόνο στη φύση, αλλά και σε αστικά και προαστιακά περιβάλλοντα, όπου οι άνθρωποι περνούν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου τους. Τα έντομα εξαφανίζονται τόσο διακριτικά που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν αντιλαμβάνονται καν την αλλαγή – μέχρι που τα δέντρα σταματούν να ανθίζουν, τα πουλιά σταματούν να τραγουδούν ή τα χρώματα των φτερών των πεταλούδων ξεθωριάζουν από το τοπίο.
Τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό;
Η διάσωση των εντόμων δεν σημαίνει την κατάργηση της γεωργίας. Σημαίνει να καλλιεργούμε διαφορετικά : λιγότερα χημικά, περισσότερη ποικιλία, διατήρηση λουλουδένιων λιβαδιών, χαράδρων, μαιάνδρων και άγριων γωνιών. Τα αστικά λουλουδένια λιβάδια , οι πράσινες στέγες και ακόμη και η φύτευση ιθαγενών φυτικών ειδών σε μπαλκόνια και κήπους αποδεικνύονται επίσης αποτελεσματικά. «Κάθε κομμάτι άγριας φύσης μετράει. Τα έντομα χρειάζονται χώρο – και πρέπει να τους τον δώσουμε πίσω», τονίζει η Anne Sverdrup-Thygeson, νορβηγίδα εντομολόγος και συγγραφέας του βιβλίου Planet of the Bugs.
Η μείωση της φωτορύπανσης, η βιώσιμη γεωργία και η δημόσια εκπαίδευση είναι καθοριστικής σημασίας για τη διάσωση της βιοποικιλότητας, αλλά πολλές αλλαγές μπορούν να ξεκινήσουν από το επίπεδο του ατόμου – για παράδειγμα, κάποιος που αποφασίζει να μην κουρεύει το γκαζόν του μέχρι την άκρη, να αφήσει ένα κομμάτι του κήπου να ανθίσει ή να μην ψεκάζει τα φυτά του με εντομοκτόνα.
Περίληψη:
- Τα έντομα σε ορισμένες περιοχές έχουν μειωθεί έως και 75% σε 30 χρόνια
- Αυτό είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού γεωργίας, φυτοφαρμάκων, κλιματικής αλλαγής και απώλειας οικοτόπων.
- Η μείωση των εντόμων απειλεί την επικονίαση, τις τροφικές αλυσίδες και τη σταθερότητα του οικοσυστήματος
- Η λύση είναι μεγαλύτερη ποικιλομορφία, λιγότερα χημικά και αλλαγή στάσης απέναντι στη φύση