Η εξαφάνιση και δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι στο σαουδαραβικό προξενείο στην Κωνσταντινούπολη στις 2 Οκτωβρίου έφερε για μια ακόμη φορά στο προσκήνιο τις βάρβαρες μεθόδους που χρησιμοποιεί το σαουδαραβικό καθεστώς και έχει προκαλέσει την κατακραυγή της Δύσης. Την ίδια ώρα όμως φαίνεται ότι αλλάζει ριζικά τις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ- Σαουδικής Αραβίας και Τουρκίας, με την αναθέρμανση των δεσμών των τριών χωρών προκειμένου να συγκαλυφθεί η υπόθεση.
Ήδη έχουν γίνει 18 συλλήψεις στο πλαίσιο της έρευνας για την υπόθεση, ενώ ο βασιλιάς Σαλμάν ζήτησε από τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν να επιβλέψει την «αναμόρφωση» των υπηρεσιών πληροφοριών του βασιλείου.
Από την πλευρά του ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι θεωρεί «αξιόπιστη» την εξήγηση του Ριάντ.
Ο 59χρονος Τζαμάλ Κασόγκι ήταν μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα που κατάφερνε να συνδυάζει τη δημοσιογραφία με τις μυστικές υπηρεσίες, τόσο της Σαουδικής Αραβίας όσο και των ΗΠΑ. Πηγές από τη βασιλική οικογένεια αλ Σαούντ έχουν επιβεβαιώσει ότι ο Κασόγκι ήταν πράκτορας του Ριάντ και της CIA κατά τη διάρκεια της στήριξης της Ουάσινγκτον στους μουτζαχεντίν που πολεμούσαν εναντίον των Σοβιετικών στο Αφγανιστάν, κάποιοι από τους οποίους θα εξελιχθούν αργότερα στην αλ Κάιντα. Ένας από τους μουτζαχεντίν αυτούς ήταν και ο Οσάμα μπιν Λάντεν, τον οποίο ο Κασόγκι συνάντησε και του πήρε συνέντευξη τόσο στο Αφγανιστάν όσο και στο Σουδάν. Μάλιστα έχει φωτογραφηθεί μαζί του, κρατώντας και ένα RPG.
Ο Κασόγκι και ο μπιν Λάντεν εντάχθηκαν την ίδια περίοδο τη δεκαετία του 1970 στη Μουσουλμανική Αδελφότητα με την ελπίδα να εγκαθιδρύσουν ένα ισλαμικό κράτος. Όπως επισημαίνει η δημοσιογράφος Γουίτνεϊ Γουέμπ σε άρθρο της, ο Κασόγκι δεν σταμάτησε ποτέ να υπερασπίζεται τη Μουσουλμανική Αδελφότητα -κάτι που σίγουρα τον έφερε σε ρήξη με τη σαουδαραβική βασιλική οικογένεια- η οποία υπό τον νυν βασιλιά Σαλμάν χαρακτηρίστηκε το 2015 τρομοκρατική οργάνωση. Αντίθετα εξακολουθεί να έχει τη στήριξη της Τουρκίας.
Λίγο πριν τη δολοφονία του, ο Κασόγκι συνεργαζόταν με ισλαμιστές που συνδέονταν με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα για να δημιουργήσει μια οργάνωσημε την ονομασία Δημοκρατία στον Αραβικό Κόσμο Τώρα (DAWN), ενώ υπάρχουν υπόνοιες ότι το εγχείρημα αυτό είχε και τη στήριξη της CIA. Η αμερικανική υπηρεσία είναι ιδιαίτερα δυσαρεστημένη με τον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, (MBS), ο οποίος το 2017 πήρε τη θέση του μέχρι πρότινος πρίγκιπα διαδόχου Μοχάμεντ μπιν Νάγεφ με ένα βελούδινο πραξικόπημα. Ο μπιν Νάγεφ ήταν επί χρόνια ο άνθρωπος της CIA στη Σαουδική Αραβία και η υπηρεσία επιθυμεί την αποκατάστασή του επειδή θεωρεί τον Μοχάμεντ μπιν Σάλμαν πολύ απρόβλεπτο, ενώ δεν βλέπει με καλό μάτι και τη στενή του σχέση με τον Αμερικανό πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ και την οικογένειά του. Εξ ου και ο Τζον Μπρέναν, πρώην διευθυντής της υπηρεσίας και σφοδρός επικριτής του Τραμπ, πιέζει για την ανατροπή του Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν με αφορμή την υπόθεση Κασόγκι.
Ο Κασόγκι ήταν προστατευόμενος του πρίγκιπα Τούρκι μπιν Φαϊζάλ αλ Σαούντ, ο οποίος επί σχεδόν 23 χρόνια (1977- 2001) ήταν επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών της Σαουδικής Αραβίας και διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στην οργάνωση των μουτζαχεντίν. Δέκα ημέρες πριν την 11η Σεπτεμβρίου ο Τούρκι παραιτήθηκε. Το 2005 ανέλαβε τη θέση του πρεσβευτή της Σαουδικής Αραβίας στις ΗΠΑ, όπου τον ακολούθησε ο Κασόγκι, μέχρι που ήρθε σε αντιπαράθεση με τον εκλιπόντα βασιλιά Αμπντάλα και παραιτήθηκε.
Ο Κασόγκι εργάστηκε από το 1999 ως το 2003 ως διευθυντής της αγγλόφωνης εφημερίδας της Σαουδικής Αραβίας Arab News, με πολλούς υποστηρικτές του Αμπντάλα να τον κατηγορούν ότι στρατολόγησε και πλήρωσε πολλούς δημοσιογράφους για λογαριασμό της CIA.
Πιο πρόσφατα στήριξε τη Μουσουλμανική Αδελφότητα στη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης αλλά και τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα στις προσπάθειες του για αλλαγή καθεστώτων στη Μέση Ανατολή με αφορμή τις εξεγέρσεις σε πολλές χώρες.
Μετά την πτώση του Χόσνι Μουμπάρακ στην Αίγυπτο και την εκλογή του Μοχάμεντ Μόρσι, που ανήκει στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, οι Σαουδάραβες φοβήθηκαν ότι θα έχουν την ίδια τύχη. Και γι’ αυτό τον λόγο άρχισαν να διώκουν τα μέλη της Αδελφότητας. Τότε ο Κασόγκι αναζήτησε αρχικά καταφύγιο στην Τουρκία, προτού βρεθεί πριν περίπου ένα χρόνο να ζει στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στη Βιρτζίνια –την πολιτεία όπου είναι και η έδρα της CIA.
Ο Κασόγκι προέρχεται και από μια πλούσια και καλά δικτυωμένη οικογένεια. Θείος του ήταν ο Αντνάν Κασόγκι, ο διαβόητος Σαουδάραβας έμπορος όπλων που διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στο σκάνδαλο Ιράν- Contra και είχε στενούς δεσμούς με τους πρώην προέδρους των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Νίξον και Ρόναλντ Ρίγκαν, αλλά και την Lockheed Martin.
Κατά συνέπεια υπήρχαν πολλοί λόγοι οι Σαουδάραβες, αλλά και οι Αμερικάνοι να θέλουν τον Κασόγκι νεκρό. Ο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν φοβόταν ότι με τη στήριξη της CIA θα κατάφερνε να οργανώσει μια εξέγερση που θα οδηγούσε στην ανατροπή του. Επίσης υπήρχε ανησυχία στη σαουδαραβική αυλή ακριβώς επειδή ο Κασόγκι, έπειτα από τόσα χρόνια μέσα στα πράγματα, «γνωρίζει πού βρίσκονται τα πτώματα», όπως δήλωσε μια πηγή.
Υπάρχει επίσης το ενδεχόμενο, με δεδομένους τους δεσμούς του Κασόγκι με τη CIA και τη Lockheed Martin, η «εξαφάνισή του» να ήταν στημένη για να ασκηθεί πίεση στη Σαουδική Αραβία μετά την απόφασή της να μην αγοράσει από την αμερικανική εταιρεία το σύστημα αντιπυραυλικής προστασίας THAAD και να προτιμήσει τα ρωσικά S-400.
Αν όντως η υπόθεση ήταν στημένη, απώτερος στόχος της CIA ίσως να ήταν και η αντικατάσταση του Μοχάμεντ μπιν Σάλμαν από τον Μοχάμεντ μπιν Νάγεφ, οι σχέσεις του οποίου με την αμερικανική υπηρεσία είναι εξαιρετικές.
Εσωτερικές πιέσεις και αντίσταση
Ο Τραμπ δέχεται πιέσεις να κάνει κάτι για να τιμωρήσει τη Σαουδική Αραβία και τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, που φέρεται να διέταξε τη δολοφονία Κασόγκι, όμως η πολιτική του στη Μέση Ανατολή βασίζεται στην καλή του σχέση με το Ριάντ, καθώς αυτό στηρίζει οικονομικά την αμερικανική παρουσία στη Συρία. Επιπλέον το σχέδιο του γαμπρού του Αμερικανού προέδρου, του Τζάρεντ Κούσνερ, για την επίλυση της διαμάχης Ισραήλ- Παλαιστινίων χρειάζεται τη στήριξη της Σαουδικής Αραβίας, ενώ και οι κυρώσεις εναντίον του Ιράν μπορούν να εξακολουθήσουν να ισχύουν μόνο αν υπάρχει το φθηνό, σαουδαραβικό αργό πετρέλαιο. Το «Πρώτα η Αμερική» έχει επίσης ανάγκη τα δολάρια από τις πωλήσεις όπλων στη Σαουδική Αραβία. Οπότε είναι επόμενο ο Τραμπ να μην θέλει να κρατήσει σκληρή στάση απέναντι στο Ριάντ.
Ο πρόεδρος της Βουλής των Αντιπροσώπων, ο Ρεπουμπλικάνος Πολ Ράιαν, ακολούθησε την ίδια γραμμή εξηγώντας ότι, αν και η φερόμενη δολοφονία του Κασόγκι «είναι πολύ ανησυχητική», η σχέση ΗΠΑ- Σαουδικής Αραβίας θα διαρκέσει.
Από την πλευρά του και το εβραϊκό λόμπι γνωρίζει ότι δεν είναι προς το συμφέρον του η διάρρηξη των σχέσεων ΗΠΑ- Σαουδικής Αραβίας και θα βοηθήσει να πέσουν οι τόνοι στο Κογκρέσο και η πίεση προς τον Τραμπ.
ΗΠΑ- Τουρκία ξανά συμμαχία
Η Ουάσινγκτον είχε επιβάλει τον τελευταίο καιρό οικονομικές κυρώσεις στην Τουρκία, οι οποίες είχαν οδηγήσει σε μεγάλη πτώση στην ισοτιμία της τουρκικής λίρας με το δολάριο και σε αύξηση του πληθωρισμού στη χώρα.
Επισήμως ο λόγος για την επιβολή των κυρώσεων ήταν η κράτηση του ευαγγελιστή πάστορα Άντριου Μπράνσον. Όσοι γνωρίζουν την κατάσταση ξέρουν ότι αυτό ήταν απλώς μια αφορμή. Ο Ρόμπερτ Φισκ είχε αναφερθεί στο θέμα με άρθρο του στον Independent τον Αύγουστο. Σε αυτό εξηγεί ότι η Ουάσινγκτον ήθελε να πιέσει την Άγκυρα επειδή αγόρασε το αντιπυραυλικό σύστημα s-400 από τη Ρωσία, καταδιώκει την κουρδική πολιτοφυλακή YPG στη Συρία, την οποία όμως στηρίζει η Ουάσινγκτον, και τις στενές σχέσεις του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Ρώσο ομόλογό του Βλαντίμιρ Πούτιν.
Τώρα ο Αμερικανός πρόεδρος χρειάζεται την Τουρκία για να παρουσιάσει και να μπορέσει να στηρίξει ένα αξιόπιστο σενάριο για τη δολοφονία Κασόγκι. Ήδη η εκδοχή που προωθεί ο Λευκός Οίκος είναι ότι κάποιος από τους ανακριτές στο σαουδαραβικό προξενείο το παράκανε με αποτέλεσμα να σκοτώσει τον δημοσιογράφο, ενώ ο Τραμπ έσπευσε να υπογραμμίσει ότι ο Σαουδάραβας βασιλιάς δεν γνωρίζει τίποτα για την υπόθεση.
Όμως και οι σχέσεις Τουρκίας- Σαουδικής Αραβίας δεν ήταν καλές, με τις δύο δυνάμεις να ανταγωνίζονται για να ενισχύσουν την επιρροή τους στην περιοχή.
Μετά τη δολοφονία του Κασόγκι δίνεται η ευκαιρία στους Τούρκους να βοηθήσουν την Ουάσινγκτον να καλύψει τους στενούς της φίλους. Η Σαουδική Αραβία ήδη ζήτησε από την Τουρκία να δεχθεί τη διεξαγωγή «κοινής έρευνας» για την υπόθεση προκειμένου να μπορέσει να ελέγξει το αποτέλεσμά της, όμως αυτό θα κοστίσει ακριβά στο Ριάντ, με τις φήμες να θέλουν τη σαουδαραβική αυλή να έχει προτείνει στον Ερντογάν τουλάχιστον 5 δισεκατομμύρια δολάρια.