«Είναι ένας άλλος κόσμος», μονολογεί ο Φέλιξ Ροντρίγκεθ, καθώς σκουπίζει στάχτες από την σκεπή του σπιτιού του στη Λα Πάλμα.
Είναι ένας τους περίπου 7.000 κατοίκους του μικρού νησιού της Ισπανίας, που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους μετά την τρομερή έκρηξη του ηφαιστείου Κούμπρε Βιέχα, στις 19 του περασμένου Σεπτεμβρίου, από το κρατήρα του οποίου εκτοξεύονταν για εβδομάδες ποτάμια λάβας και πυκνά σύννεφα τέφρας.
Τέσσερις μήνες μετά κι αφότου το ηφαίστειο έχει πια πάψει να «βρυχάται», το τοπίο σε πολλές περιοχές φαντάζει απόκοσμο, καλυμμένο από μια μαύρη «θάλασσα» στάχτης και επιφανειακά παγωμένης λάβας.
Για τον Φέλιξ, όπως και για τους συνολικά 2.000 συμπολίτες του, στους οποίους επετράπη η επιστροφή στον τόπο τους, ήταν μια πικρή χαρά.
Σε αντίθεση με τα σπίτια χιλιάδων άλλων, τα δικά τους κρίθηκαν ασφαλή και κατοικήσιμα. Στέκουν ωστόσο μέσα σε ένα τοπίο καταστροφής.
Περισσότερα από 200 εκατομμύρια κυβικά μέτρα λάβας και τέφρας έχουν «καταπιεί» σχεδόν τα πάντα: αυλές, δρόμους και τις μέχρι πρότινος καταπράσινες φυτείες αβοκάντο και μπανάνας, που στήριζαν την οικονομία του νησιού.
Η ηφαιστειακή δραστηριότητα του Κούμπρε Βιέχα – η πρώτη εδώ και μισό αιώνα- διήρκεσε 85 ημέρες.
Η λήξη της κηρύχθηκε επίσημα από τις ισπανικές αρχές την ημέρα των Χριστουγέννων.
Κανένας θάνατος ή τραυματισμός δεν έχει συνδεθεί άμεσα με την έκρηξη στο μικρό ισπανικό νησί, τμήματα των Καναρίων Νήσων στον Ατλαντικό Ωκεανό, στα ανοιχτά των βορειοδυτικών ακτών της Αφρικής.
Όμως η αφύπνιση του ηφαιστείου άλλαξε άρδην το τοπίο στην Λα Πάλμα.
Η λάβα κατέστρεψε πάνω από 1.300 σπίτια, κυρίως στη δυτική πλευρά του νησιού. Κάλυψε περίπου 12.500 στρέμματα γης, συμπεριλαμβανομένων καλλιεργειών.
Μέχρι και δύο νέες χερσονήσους δημιούργησε, έκτασης 440 και 50 στρεμμάτων αντιστοίχως.
Αν και η επιφάνεια της λάβας έχει πια κρυώσει, οι μάζες της συνεχίζουν να αποθηκεύουν θερμότητα, καταγράφοντας σε ορισμένες περιοχές θερμοκρασίες άνω των 500 βαθμών Κελσίου.
Φαινόμενο που, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί, θα διαρκέσει εβδομάδες, ίσως και μήνες, μαζί με την έκλυση τοξικών αερίων.
Στο μέλλον θα είναι πιο εύκολο να χτίσει κανείς πάνω στην παγωμένη λάβα, παρά να την αφαιρέσει, λένε επιστήμονες και τοπικοί αξιωματούχοι.
Προς το παρόν, επικεντρώνουν τις προσπάθειες στην απομάκρυνση της ηφαιστειακής τέφρας, που έχει καλύψει τεράστιες εκτάσεις και, εκτεθειμένη στην ατμόσφαιρα, αποτελεί επίσης κίνδυνο για τη δημόσια υγεία.
Χάρη στις συνεχείς επιχειρήσεις αρχών, δημοτικών συνεργείων και εθελοντών, σημαντικές ποσότητες από τη μαύρη στάχτη έχουν ήδη συγκεντρωθεί σε συγκεκριμένες περιοχές του νησιού, όπως σε ένα πρώην λατομείο.
Κατά τον Ρούμπεν Λόπεζ, γεωλόγο του Ισπανικού Γεωγραφικού Ινστιτούτου, μεγάλο μέρος της ηφαιστειακής τέφρας θα καταλήξει στη θάλασσα, με τους ανέμους.
Όμως ερευνητές και τοπικές αρχές εξετάζουν τώρα εναλλακτικές για την αξιοποίηση των τεράστιων ποσοτήτων που θα παραμείνουν στα εδάφη στην Λα Πάλμα.
Αυτό που κάνουν πρακτικά είναι να αντλούν παραδείγματα και από την ιστορία.
Στο κοντινό νησί Λανθαρότε, για παράδειγμα, μια ηφαιστειακή έκρηξη που άρχισε το 1730 και διήρκησε έξι χρόνια κάλυψε τμήματα του νησιού με ηφαιστειακό υλικό «και πορώδη σωματίδια, ικανά να συγκρατούν νερό στο έδαφος», που οι ντόπιοι «εκμεταλλεύτηκαν για να φυτέψουν αμπελώνες», επισημαίνει στον Guardian η γεωλόγος Ινές Γκαλίντο, επικεφαλής του τοπικού τμήματος του Γεωλογικού και Μεταλλευτικού Ινστιτούτου της Ισπανίας.
Σήμερα, η ίδια και η ερευνητική ομάδα της, όπως και άλλες, μελετούν τις ιδιότητες της -πλούσιας σε μεταλλικά στοιχεία- τέφρας στη Λα Πάλμα για πιθανή χρήση της σε γεωργικές καλλιέργειες.
Παράλληλα, διερευνάται η δυνατότητα ανάμειξής της με τσιμέντο για την κατασκευή κατοικιών, δρόμων και γεφυρών, προς αποκατάσταση των ζημιών που προκλήθηκαν από την αφύπνιση του Κούμπρε Βιέχα.
Σε σύνολο, το κόστος τους υπολογίζεται ότι ξεπερνά τα 900 εκατομμύρια ευρώ.
«Η ιδέα δεν είναι πρωτότυπη», λέει ο Χαβιέρ Xουβέρα, μηχανικός στην υπηρεσία δημοσίων έργων στις Κανάριες Νήσους. «Επεξεργαζόμαστε τεχνικές που είχαν χρησιμοποιήσει οι Ρωμαίοι με τις στάχτες από τον Βεζούβιο», επισημαίνει.
Μένει βέβαια να ολοκληρωθούν οι έρευνες για την καταλληλότητα της ηφαιστειακής τέφρας της Λα Πάλμα για αυτού του είδους χρήσεις.
Εγχείρημα, που θα μπορούσε ίσως να δείξει το δρόμο και στο νησιωτικό κράτος Τόνγκα, στον μακρινό Ειρηνικό, μετά τη σφοδρή υποθαλάσσια ηφαιστειακή έκρηξη: έως και 500 φορές πιο ισχυρή -σύμφωνα με υπολογισμούς της NASA– από εκείνη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα!