Ο Μουσταφά Κεμάλ, στις 16 Μαΐου 1919, επιβιβάστηκε στο ατμόπλοιο «Μπαντίρμα» και τρεις ημέρες αργότερα (19 Μαΐου) έφτασε στην μαρτυρική Αμισό (Σαμψούντα), όπου έβαλε μπροστά τη δεύτερη και σκληρότερη φάση της Γενοκτονίας του ελληνισμού του Πόντου. Οι Τούρκοι, βέβαια, οριοθετούν αυτήν την ημερομηνία ως την απαρχή του «αγώνα απελευθέρωσης». Κάτι άλλωστε που υποστήριξε πρώτος ο ίδιος ο Κεμάλ, καθώς θεωρούσε την 19η Μαΐου ως ημερομηνία-σταθμό για την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας. Μάλιστα, λέγεται πως όταν τον ρωτούσαν πότε είναι τα γενέθλιά του, εκείνος απαντούσε ότι ήταν στις 19 Μαΐου του 1919.
Στο βιβλίο Το Ποντιακό Ζήτημα και η 19η Μαΐου εκείθεν και εντεύθεν του Αιγαίου, των Κωνσταντίνου Φωτιάδη και Ευάγγελου Τσιανάκα, αναφέρεται ότι το 1938 «για πρώτη φορά στους εορτασμούς της 19ης Μαΐου συμμετείχε ο Κεμάλ Ατατούρκ». Η Γιορτή Νεολαίας και Αθλητισμού γιορτάστηκε για πρώτη φορά στις 24 Μαΐου του 1935 και αποτελεί ουσιαστικά «μετεξέλιξη» της Γιορτής Γυμναστικής, ενός θεσμού που υπήρχε στη γειτονική χώρα στις αρχές του περασμένου αιώνα. Ωστόσο, η συγκεκριμένη γιορτή διευρύνθηκε προς τιμήν του Κεμάλ και μετονομάστηκε σε Ημέρα Μνήμης του Ατατούρκ και Γιορτή Νεολαίας και Αθλητισμού το 1981.
(Φωτ.: EPA / Tumay Berkin)
Κάθε χρόνο, τέτοια ημέρα, λαμβάνουν χώρα μεγάλες εκδηλώσεις σε ολόκληρη την Τουρκία, όπως γυμναστικές επιδείξεις σε μεγάλα στάδια της χώρας, παρελάσεις, θεατρικές παραστάσεις, δράσεις σε μουσεία, κ.ά. Παράλληλα, στην Άγκυρα, η ηγεσία του κράτους, εκατοντάδες αξιωματούχοι και δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι επισκέπτονται το μαυσωλείο του ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας. Επίσης, στο πλαίσιο των εορτασμών, νεαροί αθλητές πραγματοποιούν έναν αγώνα δρόμου με αφετηρία τη Σαμψούντα και τελικό προορισμό την πρωτεύουσα της χώρας Άγκυρα. Στα χέρια τους μεταφέρουν μια μεγάλη τουρκική σημαία και αυτός ο αγώνας κρατά συνήθως 10 ημέρες. Στην Άγκυρα, τη 19η Μαΐου, τους υποδέχεται ο πρόεδρος της Τουρκίας, σε μια πομπώδη εκδήλωση.