Διαβάστε για την πολυτάραχη ζωής της Ιούς και πώς εξ αιτίας της δόθηκε το όνομα στο Ιόνιο Πέλαγος, αλλά και στον Βόσπορο (βοός + πόρος ή βους + πόρος = «πέρασμα της αγελάδας»)!.. Κι όχι μόνο!... Στην Ασία πλανήθηκε ακόμη για πολύ καιρό και κατέληξε να φτάσει στην Αίγυπτο, όπου την καλοδέχτηκαν, και εκεί έφερε στον κόσμο το γιο που είχε από τον Δία, τον μικρό Έπαφο, ο οποίος επρόκειτο να γίνει γενάρχης ενός πολυάριθμου γένους, μέσα στο οποίο περιλαμβάνονται οι Δαναΐδες. Ξαναπήρε την αρχική της μορφή και έπειτα από μια τελευταία δοκιμασία, για να ξαναβρεί το γιο της, που τον είχαν απαγάγει οι Κουρήτες ύστερα από εντολή της Ήρας, ξαναγύρισε να βασιλεύσει στην Αίγυπτο, όπου λατρεύτηκε με το όνομα της Ίσιδας.
.jpg)
Ο Βόσπορος. Στο βάθος δεξιά η γέφυρα του Βοσπόρου.
ΕΙΝΑΙ γνωστό ότι η Ιώ* ήταν μια νέα κοπέλα από το Άργος, ιέρεια της Αργείας Ήρας· την αγάπησε ο Δίας. Οι παραδόσεις διαφέρουν σχετικά με το πρόσωπο του πατέρα της, αλλά όλες συμφωνούν και τη θεωρούν πριγκίπισσα του βασιλικού γένους του Άργους και απόγονο του γιου του Ωκεανού Ίναχου. 'Αλλοτε έχει για πατέρα τον Ίασο, άλλοτε (και αυτή είναι η εκδοχή που προτιμούν οι τραγικοί) τον ίδιο τον Ίναχο, το θεό-ποταμό, άλλοτε τέλος πατέρας της είναι ο Πειρήνας (πιθανόν ο αδελφός του Βελλεροφόντη· στην περίπτωση αυτή η Ιώ θα ανήκε στο βασιλικό οίκο της Κορίνθου). Όταν τη λένε κόρη του Ίναχου, μητέρα της είναι η Μελία• ως κόρη του Ίασου μητέρα έχει τη Λευκάνη..jpg)
Ο έρωτας του Δία για την Ιώ οφείλεται είτε μόνο στην ομορφιά της νέας κοπέλας είτε στα μάγια της Ίυγγας, της κόρης της Ηχώς. Διηγούνταν πως ένα όνειρο είχε παρακινήσει την Ιώ να πάει στην όχθη της λίμνης της Λέρνας και εκεί να παραδοθεί στους εναγκαλισμούς του Δία. Η Ιώ διηγήθηκε το όνειρο στον πατέρα της, ο οποίος ρώτησε το μαντείο της Δωδώνης και των Δελφών. Tα μαντεία του απάντησαν να υπακούσει, αν δεν ήθελε να τον χτυπήσει ο κεραυνός του Δία μαζί με όλο του το σπίτι. Ο Δίας ενώθηκε με τη νέα κοπέλα και αμέσως η Ήρα υποπτεύτηκε την περιπέτεια. Τότε ο Δίας, για να απαλλάξει την Ιώ από τη ζήλεια της γυναίκας του, τη μεταμόρφωσε σε κατάλευκη δαμάλα. Ακόμη ορκίστηκε στην Ήρα πως ποτέ δεν αγάπησε αυτό το ζώο. Η Ήρα απαίτησε να της το προσφέρουν και έτσι η Ιώ βρέθηκε αφιερωμένη στην αντίπαλο της, που την εμπιστεύτηκε στη φύλαξη του "Αργού με τα εκατό μάτια, ένα συγγενή της νεαρής γυναίκας.
Τότε άρχισαν οι δοκιμασίες της Ιώς. Περιπλανήθηκε κοντά στις Μυκήνες, έπειτα στην Εύβοια. Και παντού, όπου περνούσε, η γη φύτρωνε γι' αυτήν καινούρια φυτά. Αλλά ο Δίας λυπήθηκε την ερωμένη του (που πήγαινε, λένε, μερικές φορές να τη συναντήσει με μορφή ταύρου) και ανέθεσε στον Ερμή να την αποσπάσει από το φύλακα της. Ο Ερμής με ένα χτύπημα του μαγικού ραβδιού του αποκοίμισε πενήντα από τα μάτια του Άργου, ενώ τα άλλα πενήντα κοιμούνταν με το φυσικό τους ύπνο. Έπειτα με το δρεπάνι του τον σκότωσε. Αλλά ο θάνατος του Άργου δεν απελευθέρωσε την Ιώ, στην οποία η Ήρα έστειλε μια βοϊδόμυγα (οίστρος), για να τη βασανίζει. Το έντομο κόλλησε στα πλευρά της και την έκανε τρελή από μανία. Τότε η Ιώ άρχισε να διασχίζει την Ελλάδα. Άρχισε να τρέχει κατά μήκος των ακτών του κόλπου, που εξαιτίας της πήρε το όνομα Ιόνιο Πέλαγος· διέσχισε τη θάλασσα στα στενά που χωρίζει την ακτή της Ευρώπης από την ακτή της Ασίας και έδωσε σ' αυτό το στενό το όνομα Βόσπορος (βοός + πόρος ή βους+πόρος = «πέρασμα της αγελάδας»). Στην Ασία πλανήθηκε ακόμη για πολύ καιρό και κατέληξε να φτάσει στην Αίγυπτο, όπου την καλοδέχτηκαν, και εκεί έφερε στον κόσμο το γιο που είχε από τον Δία, τον μικρό Έπαφο, ο οποίος επρόκειτο να γίνει γενάρχης ενός πολυάριθμου γένους, μέσα στο οποίο περιλαμβάνονται οι Δαναΐδες. Ξαναπήρε την αρχική της μορφή και έπειτα από μια τελευταία δοκιμασία, για να ξαναβρεί το γιο της, που τον είχαν απαγάγει οι Κουρήτες ύστερα από εντολή της Ήρας, ξαναγύρισε να βασιλεύσει στην Αίγυπτο, όπου λατρεύτηκε με το όνομα της Ίσιδας.
Οι ιστορικοί στην αρχαιότητα προσπάθησαν να ερμηνεύσουν ιστορικά το μύθο και εξήγησαν πως η Ιώ ήταν κόρη του βασιλιά Ίναχου και πως Φοίνικες πειρατές την είχαν απαγάγει και την είχαν οδηγήσει στην Αίγυπτο· εκτός βέβαια αν ήταν η ερωμένη του καπετάνιου του φοινικικού πλοίου και έφυγε μαζί του με τη θέληση της. Έλεγαν επίσης πως την Ιώ, που την είχαν απαγάγει οι πειρατές και την είχαν οδηγήσει στην Αίγυπτο, την είχε αγοράσει ο βασιλιάς της χώρας, ο οποίος είχε στείλει ως αποζημίωση στον πατέρα της Ίναχο έναν ταύρο, που τον συνόδευαν πρέσβεις. Όταν έφτασαν στην Ελλάδα, ο Ίναχος ήταν νεκρός. Μη ξέροντας τι να κάμουν τον ταύρο, οι πρέσβεις τον έδειξαν, παίρνοντας χρήματα, στους κατοίκους της χώρας, που δεν είχαν ποτέ ξαναδεί ταύρο. Ύστερα από την επίγεια ζωή της, η Ιώ μεταμορφώθηκε σε αστερισμό. Πηγή των αφηγήσεων σχετικά με την Ιώ και τους απογόνους της ήταν μια χαμένη σήμερα εποποιία, η Δαναΐδα.
*ιώ (I)
ἰῶ, -όω (Μ) [ιός IV]]· σκουριάζω.
*ιώ (II)
ἰώ και σπαν. ἰωά (Α)· (επιφών.) (κυρίως στα λυρικά μέρη τής τραγωδίας, συνήθως διπλό, σπανίως τριπλό) «ἰώ», «ἰώ ἰώ», «ἰώ ἰώ ἰώ»· ώ ώ, αλίμονο, αλίμονο· χρησιμοποιείται ιδίως για επίκληση βοήθειας και συχνά για έκφραση θλίψεως, παθημάτων κ.λπ.· σπάνιο στους πεζογράφους, προκειμένου για κάποιον ή κάποιους που αντιλέγουν, αντιδρούν («ἰώ, φασί τινες», Γαλ.)· πολλές φορές μαζί με άλλα επιφωνήματα («ἰώ ὤ ὤ», «ἰώ, ἰή», «ἔ ἔ ἰώ»).
* Βόσπορος
ο (AM Βόσπορος)· το πέρασμα της βοός, της αγελάδας, ο πορθμός που ενώνει τον Εύξεινο Πόντο με την Προποντίδα· || (αρχ.) 1. ονομασία διαφόρων πορθμών («Θρακικός Βόσπορος», «Κιμμέριος Βόσπορος»)· 2. ο Ελλήσποντος.
[ΕΤΥΜΟΛ. Η λ. Βόσπορος προήλθε με υφαίρεση από το *Βοόσ-πορος, που ερμηνεύθηκε πιθ. παρετυμολογικά από τους αρχαίους ως «πέρασμα της βοός». Ίσως συνδέθηκε η ονομασία με τον μύθο της Ιούς, που πέρασε τον πορθμό μεταμορφωμένη σε βόδι. Τέλος, ο τ. Βόσπορος εμφανίζει όμοιο σχηματισμό με το τοπωνύμιο Βούπορθμος (ακρωτήριο της Β. Αργολίδας στην περιοχή της Ερμιονίδας)].
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ:
Απολλόδ., Βιβλ. 2, 1, 3 κ.ε. Παυσ. 2, 16, 1. 3, 18, 13· πρβ. 1, 25, 1. Λουκ., Θεών διάλ. 3. Οβίδ., Μετ. 1, 583 κ.ε. Υγίν., Fab. 145, 149, 155. Αισχ., Ικ. 41 κ.ε., 291 κ.ε., 556 κ.ε. Προμ. 589 κ.ε., 640 κ.ε. Σούδα, στις λ. Ίώ και ΄Ισις. Σχόλ. στον Απολλ. Ρόδ., Αργ. 2, 168. Σχόλ. στον Όμ., β 120. Πλίν., Φυσ. Ιστ. 16, 239. Ησ., απόσπ. 47. Διόδ. Σικ. 1, 13, 5. 1, 25. 3, 74. 5, 60. Παρθέν., Ερωτ. Παθ. 1. Μάρτ. 11, 47, 4. Ηρόδ. 1, 1. 2, 41. Υγίν., Astron. 2, 21. Πρβ. Α. Severyns, «Le cycle epique et 1' episode d' Io», Mus. Beige, 1926, 131 κ.ε. Ch. Josserand, στο AC, 1937, 259. U. Pestalozza, στο Athenaeum. 1939, 105-137. Πρβ. J. Berard, στο Syria, 1952. Πιέρ Γκριμάλ. Ελλ. Μυθ., Πάπυρος, Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας
[Στην τρίτη εικόνα: Ιώ και Δίας από τον Αντόνιο ντα Κορρέτζιο]