Επέτειος του Μακεδονικού Αγώνα σήμερα, κατά συνέπεια και μνήμη Παύλου Μελά, ο οποίος άφησε την τελευταία του πνοή στη Μακεδονία στις 13 Οκτωβρίου 1904.
Ήταν νεότατος, μόλις 34 χρόνων…
Την ίδια ηλικία είχε και ο Γερμανός Καραβαγγέλης όταν πρωτοήλθε στη Μακεδονία το 1900 ως μητροπολίτης Καστοριάς.
Ήταν ένας ιδιαίτερα μορφωμένος νέος, με σπουδές στη Γερμανία, που θα μπορούσε να διαπρέψει ως καθηγητής στη Χάλκη ή και να παραμείνει χωρεπίσκοπος στο Πέραν της Κωνσταντινούπολης.
Εκείνες τις ώρες, όμως, που στη Μακεδονία επικρατούσε τρομοκρατία και έρεε το ελληνικό αίμα, έπρεπε ως ρωμιός κληρικός να κάνει το καθήκον του και να σώσει το ποίμνιο που του εμπιστεύτηκε το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Δεν μπορούσε να νίψει τας χείρας του και να αφήσει τους πληθυσμούς της Μακεδονίας -με πρώτους τους ορθόδοξους ιερείς και τους έλληνες δασκάλους- να σφαγιάζονται.
Ιδιαίτερα μάλιστα όταν η ελληνική κυβέρνηση ύστερα από την ήττα του 1897 δεν μπορούσε να κάνει τίποτε.
Έτσι, ο νεαρός μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός έγινε ο αρχάγγελος της περιοχής και προάγγελος του Αγώνα. Οι ιδιαίτερα δυναμικές δράσεις του σε πολλούς και ποικίλους τομείς ξεπέρασαν το στενό περιβάλλον της μητρόπολης και τα όρια των Κορεστίων.
Ήταν από τους πρώτους που κάλεσαν την Αθήνα να στείλει ανταρτικά σώματα για να συμπράξουν με τους γηγενείς μακεδονομάχους και να συνδράμουν τον τοπικό πληθυσμό.
Ανάμεσα σε αυτούς που ήρθαν ήταν και ο Παύλος Μελάς, τον οποίο ο μητροπολίτης Γερμανός δεν κατάφερε να τον συναντήσει εν ζωή – μόνο με θορυβώδεις αλλά και διπλωματικές ενέργειες διεκδίκησε από τον τούρκο καϊμακάμη το «σεπτόν σκήνος του» και «πεπνιγμένος εν λυγμοίς» κατάφερε να ενταφιάσει «το ιερόν λείψανον του μάρτυρός μας».