Οι Ολμέκοι ήταν ο πρώτος μεγάλος πολιτισμός του Μεξικού, με έδρα τους την περιοχή Σοκονούσκο στην σημερινή τοποθεσία της Βερακρούς και της Ταμπάσκο.
Στις τροπικές πεδινές περιοχές του νοτιοκεντρικού Μεξικού όπου ζούσαν, ο πολιτισμός τους αναπτύχθηκε από το 1500 π.Χ. έως το περίπου 400 π.Χ.. Στο σημείο προϋπήρχαν παλαιότεροι πολιτισμοί ήδη από το 2500 π.Χ., οι οποίοι και εκτοπίστηκαν με την ανάδειξη των Ολμέκων.
Ως ο αρχαιότερος πολιτισμός της Κεντρικής Αμερικής, επηρέασε σημαντικά πολλούς από τους μετέπειτα πολιτισμούς που τον ακολούθησαν, και έθεσε τα θεμέλια τους. Ανάμεσα στα χαρακτηριστικά αυτής της επιρροής είναι οι τελετουργικές αιματοχυσίες προς θεότητες, καθώς και το αρχαίο κεντροαμερικανικού τύπου παιχνίδι της μπάλας, χαρακτηριστικά τα οποία συναντώνται και στους μετέπειτα πολιτισμούς της Κεντρικής Αμερικής.
Οι πιο χαρακτηριστικές καλλιτεχνικές δημιουργίες των Ολμέκων είναι τα γλυπτά των κολοσσιαίων κεφαλών, με το ύψος τους να φτάνει έως και τα 3 μέτρα, και τα μεγαλύτερα γλυπτά των κεφαλών να ζυγίζουν από 25 έως και 55 τόνους. Ως προς τα επιστημονικά επιτεύγματα τους, έχει υποστηριχτεί βάσει αρχαιολογικών ευρημάτων πως οι Ολμέκοι γνώριζαν την έννοια του αριθμού 0, πριν τον πολιτισμό των Μάγια, και ανεξάρτητα από αυτούς των Βαβυλωνίων και Ινδών στον Παλαιό Κόσμο.
Κληροδότησαν στους Μάγιας τον πολιτισμό τους
Ένα από τα χαρακτηριστικά των Ολμέκων είναι η χρήση του νεφρίτη στις δημιουργίες τους, τον οποίον και έβρισκαν σε αφθονία στην περιοχή τους. Πριν από τρία χρόνια, οι επιστήμονες ανακάλυψαν πλούσια φλέβα του πολύτιμου αυτού λίθου, και μάλιστα σε μεγάλα κομμάτια, στη ζούγκλα της Γουατεμάλας.
Μαζί, βρήκαν ίχνη από αρχαία ορυχεία και μπλε νεφρίτη, είδος που οι περίφημοι Ολμέκοι καλλιτέχνες χρησιμοποιούσαν για να σμιλεύσουν λεπτεπίλεπτες ανθρώπινες μορφές και τρομακτικές μάσκες.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, η ανακάλυψη έλυσε ένα μεγάλο μυστήριο για την προέλευση του λίθου των Ολμέκων και έδειξε επίσης ότι η άμεση επιρροή τους έφθανε πολύ μακρύτερα από ότι νόμιζαν. H επιρροή τους πάνω στους Μάγιας άρχισε να φαίνεται πριν από το 100 π.X. Τότε, η Τέχνη, η θρησκεία, τα παιχνίδια με μπάλες από καουτσούκ και τα τελετουργικά φορέματα των ηγεμόνων τους είχαν ήδη κάνει την εμφάνισή τους στις πόλεις των Μάγιας.
Συνάντηση πολιτισμών
Ο κλασικός Θεός τού αραβοσίτου των Μάγιας, λένε οι ειδικοί, είναι… απόγονος ενός αντίστοιχου θεού των Ολμέκων. H περιοχή όπου συναντιούνται ίχνη και των δύο πολιτισμών είναι η πόλη Ιζάπα, ένα μέρος με επιβλητικούς ναούς στην επαρχία των Τσιάπας.
Από εκεί, φαίνεται πως η κουλτούρα των Ολμέκων εισχώρησε βαθιά στη χώρα των Μάγιας και τις μεγάλες τους πόλεις και συγχωνεύθηκε με τον πολιτισμό τής προκλασικής τους περιόδου. Όπως πολλά πράγματα στην Κεντρική Αμερική, η εξαφάνιση των Ολμέκων παραμένει μυστήριο. Τίποτα δε δείχνει στις ανασκαφές τι μπορεί να συνέβη. Ούτε ίχνη από εχθρικό στρατό υπάρχουν.
H θεωρία της φυσικής καταστροφής, από σεισμούς και πλημμύρες, είναι η επικρατέστερη για τους επιστήμονες. Πριν χαθούν όμως από το πρόσωπο της Γης, οι Ολμέκοι κληροδότησαν στους ανερχόμενους Μάγιας την πολιτική, την Τέχνη και τη θρησκεία τους.