Νουβέλα του Λέοντος Τολστόι, που έλαβε τον τίτλο της από το ομώνυμο μουσικό έργο του Λούντβιχ βαν Μπετόβεν.
Στις 26 Αυγούστου 1889, o σπουδαίος ρώσος συγγραφέας και αμφιλεγόμενος ηθικός στοχαστής Λέων Τολστόι (1828-1910) ολοκλήρωσε τη συγγραφή της φιλοσοφικής νουβέλας Η Σονάτα του Κρόιτσερ, η οποία κυκλοφόρησε στα τέλη της ίδιας χρονιάς. Το έργο αναφέρεται στην καταδίκη του γάμου και του σαρκικού έρωτα μέσα από την ιστορία του Πόζντισιεφ, που σκοτώνει τη γυναίκα του από υπερβολική ζήλια. Αφορμή στάθηκε η γνωριμία της μ’ ένα βιολονίστα σε μία δεξίωση. Πιανίστρια η ίδια, άρχισαν να παίζουν μαζί τη Σονάτα του Κρόιτσερ, δηλαδή τη Σονάτα για βιολί αρ. 9 του Μπετόβεν, με αποτέλεσμα να αναπτυχθεί μεταξύ τους μια αμοιβαία συμπάθεια, που δεν άρεσε καθόλου στο σύζυγό της.
Σ’ ένα απόσπασμα της νουβέλας ο Πόζντισιεφ, αρκετό καιρό μετά τον φόνο, μιλώντας με κάποιους συνταξιδιώτες του σ' ένα τραίνο λέει : «…Έπαιζαν τη σονάτα του Κρόιτσερ, του Μπετόβεν. Ξέρετε, τάχα, το πρώτο πρέστο. Το ξέρετε!» ύψωσε τη φωνή του. «Μα είναι κάτι το τρομερό αυτή η σονάτα. Αυτή ακριβώς. Και γενικά η μουσική είναι ένα πράγμα τρομερό. Μα τι πράγμα είναι; Δεν καταλαβαίνω. Τι πράγμα είναι η μουσική; Τι δουλειά κάνει; Και γιατί κάνει αυτό που κάνει; Λένε πως η μουσική εξημερώνει τα ήθη, εξυψώνει τον άνθρωπο - ανοησίες, ψέμματα! Ενεργεί, επηρεάζει τρομερά -μιλώ για τον εαυτό μου- αλλά δεν εξυψώνει καθόλου την ψυχή. Εξυψώνει ή όχι την ψυχή, η αλήθεια είναι ότι τη διεγείρει…» (Η Σονάτα του Κρόιτσερ σε μετάφραση Αντρέα Σαραντόπουλου, εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος)
Έχοντας αναπτύξει ένα δικό του χριστιανικό σύμπαν, που του στοίχισε τον αφορισμό από την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας, ο Τολστόι ενδιαφερόταν για το ζήτημα της σαρκικής επιθυμίας, καθώς πίστευε ότι η ηθική υγεία του ανθρώπου αποτελούσε συνάρτηση της ικανότητάς του να προσεγγίσει το ιδεώδες της αγνότητας. Αμέσως με την κυκλοφορία της, η Σονάτα του Κρόιτσερ απαγορεύτηκε στη Ρωσία κι έγινε γνωστή μέσω παράνομων πολυγραφημένων εκδόσεων, που κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι («σαμιζντάτ» στα ρωσικά). Παρόμοια τύχη είχε και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου απαγορεύτηκε από το ταχυδρομείο η διανομή εφημερίδων, που περιείχαν αποσπάσματα του βιβλίου. «Σεξουαλικά και ηθικά διεστραμμένο» χαρακτήρισε τον Τολστόι ο Υπουργός Δικαιοσύνης και μετέπειτα Πρόεδρος των ΗΠΑ Θίοντορ Ρούζβελτ.
Η Σονάτα του Κρόιτσερ έχει διασκευαστεί για το θέατρο, έχει μεταφερθεί επανειλημμένα στον κινηματογράφο, έγινε ζωγραφικός πίνακας και ενέπνευσε τον τσέχο συνθέτη Λέος Γιανάτσεκ στο έργο του Κουαρτέτο για Έγχορδα αρ. 1, γνωστό και ως Σονάτα του Κρόιτσερ.