Χαράλαμπος Παπασωτηρίου, Βυζαντινή Υψηλή Στρατηγική, των εκδόσεων Ποιότητα.
Η Ρωμαϊκή Δημοκρατία παρήκμασε, όταν οι συνταγματικές της διαδικασίες διαβρώθηκαν από την ψηφοθηρική διαφθορά, τις πελατειακές ομαδοποιήσειςγύρω από τους ισχυρούς πάτρονες και την κυνική δημαγωγία («άρτον και θεάματα» για τις μάζες). Η Δημοκρατία κατέρρευσε, όταν οι ισχυροί άνδρες παρέκαμψαν τις διαβρωμένες συνταγματικές διαδικασίες και μέτρησαν τις δυνάμεις τους στα πεδία των μαχών. Η λύση στο πρόβλημα της αναρχίας βρισκόταν στη μονοκρατορική συγκέντρωση της εξουσίας. Εφόσον δεν υπήρχε πλέον τρόπος στα πλαίσια της Δημοκρατίας να επιβληθεί ο νόμος στους ισχυρούς άνδρες, τότε η ειρήνη και η τάξη έπρεπε να προέλθουν από τη συγκέντρωση της απόλυτης ισχύος στα χέρια ενός κυρίαρχου μονοκράτορα. Το αυτοκρατορικό πολίτευμα του Αυγούστου έλυσε το πρόβλημα της αναρχίας της Ρώμης. Όμως, υπήρξαν έντονες αντιδράσεις και εξεγέρσεις από διάφορες χώρες και από την Σύγκλητο που έβλεπε θεσμούς 5 αιώνων να κλονίζονται.
Η διαδικασία της κατάκτησης ήταν εξαιρετικά βίαιη και οι κατακτημένες χώρες λεηλατήθηκαν βάναυσα. Μετά το τέλος των πολέμων, η pax romana, η μακρά ειρήνη, είχε επικρατήσει σε ολόκληρη την λεκάνη της Μεσογείου καθώς και στην Ευρώπη νότια του Δουνάβεως και δυτικά του Ρήνου. Οι πόλεις αυτοδιοικούνταν και γνώρισαν οικονομική ακμή. Ανέδειξαν ισχυρούς τοπικούς ηγέτες, αρκετοί από τους οποίους θήτευσαν σε υψηλά αξιώματα στη Ρώμη.
Ο Ωριγένης της Αλεξάνδρειας και άλλοι Έλληνες θεολόγοι του 3ου αιώνα οδήγησαν την εκκλησία στον εναγκαλισμό της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Κατά τον Ωριγένη και τους μαθητές του ο Κύριος έφερε στον κόσμο την ελληνική φιλοσοφία όπως και τον εβραϊκό νόμο, για να προετοιμάσει το έδαφος για τον χριστιανισμό. Ο Κύριος δημιούργησε την pax romana, ώστε η εκκλησία να εξαπλωθεί ανεμπόδιστα. Το γεγονός ότι ο Ιησούς Χριστός γεννήθηκε επί Αυγούστου Καίσαρα, δηλαδή ότι η χριστιανική εκκλησία και η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία γεννήθηκαν ταυτόχρονα, θεωρήθηκε αποκαλυπτικό της βούλησης του Κυρίου. Επομένως οι χριστιανοί έπρεπε να ασπασθούν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και την ελληνική φιλοσοφία.
Ξεπερνώντας μ’ αυτό τον τρόπο την απομόνωση και την εσωστρέφειά τους, οι χριστιανοί προσέλκυσαν σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού της Αυτοκρατορίας. Όταν ο Διοκλητιανός διέταξε τον τελευταίο μεγάλο ρωμαϊκό διωγμό των χριστιανών, θεωρώντας την αντίθεσή τους στην παραδοσιακή παγανιστική θρησκεία αιτία για τις κακοτυχίες του 3ου αιώνα, ο χριστιανισμός ήταν τόσο βαθιά ριζωμένος, ιδίως στην ελληνική ανατολική Μεσόγειο, ώστε να μην απειληθεί με μαρασμό. Όταν ο Κωνσταντίνος ασπάσθηκε τον Χριστιανισμό το 312, δεν προσχωρούσε σε κάποια περιθωριακή λατρεία αλλά σε μεγάλη θρησκευτική κοινότητα με σημαντική παρουσία στις πόλεις της Αυτοκρατορίας (Brown, Late Antiquity σσ. 80-8).
Η ανάδειξη του χριστιανισμού σε αυτοκρατορική θρησκεία επέφερε βαθιές αλλαγές στην Αυτοκρατορία. Η κλασική παγανιστική θρησκεία ήταν εξαιρετικά πολύμορφη. Από κοινωνικής πλευράς η παγανιστική θρησκεία ταυτιζόταν με την τοπική αριστοκρατία της κάθε πόλης, που κυριαρχούσε στις τοπικές τελετές. Ο χριστιανισμός είναι απόλυτος: υπάρχει μόνο ένας Θεός και μία ορθή λατρεία. Από κοινωνικής πλευράς ο χριστιανισμός ένωνε όλα τα κοινωνικά στρώματα και όλες τις επαρχίες. Ο φτωχότερος Αιγύπτιος αγρότης ως χριστιανός συμμετείχε στην ίδια Θεία Λειτουργία και στα ίδια Μυστήρια με τον αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη.
Πηγή: cognoscoteam