«Σαν κορδέλα τυλιγμένη γύρω από μια βόμβα», έτσι χαρακτήριζε ο περίφημος γάλλος σουρεαλιστής Αντρέ Μπρετόν την τέχνη της Κάλο.
Και ο χαρακτηρισμός θα μπορούσε φυσικά να αναφέρεται και στην ίδια τη ζωγράφο με τα φανταχτερά φορέματα πάνω στο τσακισμένο σώμα.
Η Φρίντα Κάλο, μια από τις σημαντικότερες γυναικείες ματιές στην τέχνη του 20ού αιώνα, ήταν πρώτα απ' όλα μια γυναίκα διψασμένη για ζωή.
Από τη θυελλώδη ερωτική της ζωή και το παροιμιώδες πάθος της μέχρι και την παραφορά για τον έρωτα της ζωής της, τον μεξικανό ζωγράφο Ντιέγκο Ριβέρα, η Κάλο κατάφερε να ζήσει με ελευθερία και ένταση ζηλευτή, ξεπερνώντας ακόμα και τον χρόνιο πόνο και την ασθένεια.
Και βέβαια αποκάλυψε απόλυτα τον εαυτό της μέσα από το έργο της, σε μια από τις πιο προσωπικές και αυτο-αναφορικές τεχνοτροπίες που είδε ποτέ ο κόσμος!
Η αδάμαστη Φρίντα Κάλο βάλθηκε να ζήσει με συναίσθημα, το οποίο δευτερευόντως αποτύπωσε πάνω στον καμβά, με τη ζωή της να αποτελεί μνημείο για το πώς μπορεί κάποιος να υπερβεί τις φυσικές τροχοπέδες της ζωής και να κάνει τη διαφορά, παρά τα κελεύσματα της μοίρας...
Πρώτα χρόνια
Η Φρίντα Κάλο γεννιέται ως Magdalena Carmen Frieda Kahlo y Calderón στις 6 Ιουλίου 1907 στην Πόλη του Μεξικού. Η Κάλο μεγαλώνει στο πατρικό της, το περίφημο Μπλε Σπίτι (Casa Azul) που θα αποτυπώσει στους πίνακές της. Ο πατέρας της ήταν γερμανός φωτογράφος και είχε μετακομίσει στο Μεξικό, όπου γνώρισε και παντρεύτηκε τη μητέρα της. Η Φρίντα είχε δύο μεγαλύτερες αδερφές και μία μικρότερη.
Σε ηλικία 6 ετών, η Κάλο θα περάσει 9 μήνες καθηλωμένη στο κρεβάτι εξαιτίας πολιομυελίτιδας, η οποία θα της αφήσει ένα μικρό κουσούρι στο βάδισμα. Για να τη βοηθήσει μάλιστα στην ανάρρωσή της, ο πατέρας την ενθαρρύνει να παίζει ποδόσφαιρο, να κολυμπά ακόμα και να παλεύει, δραστηριότητες εντελώς ασυνήθιστες για κορίτσι της εποχής...
Σπουδές και τραυματισμός
Το 1922, η Κάλο γίνεται δεκτή στην περίφημη Εθνική Προπαρασκευαστική Σχολή του Μεξικού και αποτελεί μια από τις ελάχιστες κοπέλες στις τάξεις της. Εκεί αναπτύσσει την αγάπη της για τα παραδοσιακά και πολύχρωμα ενδύματα και κοσμήματα της χώρας της.
Την ίδια χρονιά, ο περίφημος μεξικανός ζωγράφος Ντιέγκο Ριβέρα βρίσκεται να διδάσκει στη σχολή, με την έφηβη Φρίντα να εξομολογείται σε φίλη της το ερωτικό σκίρτημα που ένιωσε για τον καλλιτέχνη.
Όντας στη σχολή, ερωτεύεται έναν συμμαθητή της, τον Alejandro Gómez Arias. Στις 17 Σεπτεμβρίου 1925, η Κάλο και ο Arias επέβαιναν στο λεωφορείο όταν το όχημα συγκρούστηκε, αφήνοντας την ίδια σοβαρά τραυματισμένη: βγήκε από το τροχαίο με μπόλικα κατάγματα σε σπονδυλική στήλη και λεκάνη.
Αφού πέρασε τις επόμενες εβδομάδες κατάκοιτη στο νοσοκομείο του Ερυθρού Σταυρού, επέστρεψε στο σπίτι για να συνεχίσει την ανάρρωσή της. Αυτή έμελλε να είναι η καθοριστική στιγμή για την καριέρα της: η Κάλο αρχίζει να ζωγραφίζει και ολοκληρώνει την πρώτη αυτοπροσωπογραφία της τον επόμενο χρόνο.
Αφού χάρισε τον πίνακα στο αμόρε της, άρχισε να ασχολείται με την πολιτική: προσχωρεί στο Κομμουνιστικό Κόμμα του Μεξικού και γράφεται στη νεολαία του σχηματισμού...
Ταραχώδης γάμος
Η Κάλο θα ξανασυναντηθεί με τον Ριβέρα το 1928: αφού εκθείασε την τεχνοτροπία της, οι δυο τους ξεκίνησαν φλογερό ειδύλλιο, με τον γάμο τους να έρχεται νωρίς, μόλις την επόμενη χρονιά. Στα πρώτα χρόνια της κοινής συζυγικής τους ζωής, η Κάλο ακολουθούσε συχνά τον ζωγράφο όπου τον καλούσαν οι επαγγελματικές του υποχρεώσεις. Το 1930, για παράδειγμα, τους βρίσκει στο Σαν Φρανσίσκο της Καλιφόρνια, με τη Φρίντα να εκθέτει στην περιοδική έκθεση των γυναικών καλλιτεχνών της πόλης τον πίνακα που είχε μόλις φιλοτεχνήσει με τους δυο τους.
Κατόπιν περνούν ένα διάστημα στη Νέα Υόρκη και σειρά έχει μετά το Ντιτρόιτ, με τον Ριβέρα να εκθέτει στα μεγαλύτερα αμερικανικά μουσεία. Το 1932, η Κάλο θα αρχίσει να ενσωματώνει στην τεχνοτροπία της πιο παραστατικά και σουρεαλιστικά στοιχεία, όπως στον περίφημο πλέον πίνακα «Νοσοκομείο Χένρι Φορντ» (1932). Όπως και με τα πρώτα πορτρέτα της, το έργο είναι βαθύτατα συγκινησιακό και αυτοβιογραφικό, απαθανατίζοντας τη δεύτερη αποβολή της.
Το ζευγάρι θα περάσει το 1933 στη Νέα Υόρκη και κατόπιν θα επιστρέψει στο Μεξικό, μετακομίζοντας πλέον στο San Angel. Το αντισυμβατικό ζευγάρι θα διαμείνει σε ξεχωριστά διαμερίσματα (αν και διπλανά), με τα εργαστήριά τους να είναι επίσης χώρια. Η περίοδος αυτή δεν θα είναι καλή για την Κάλο, αφού θα στιγματιστεί από τις αναρίθμητες απιστίες του Ριβέρα, ακόμα και με την αδερφή της, Κριστίνα.
Ως απάντηση στην τραγωδία που ζούσε, η Κάλο θα κόψει τα κατάμαυρα μαλλιά της, που είχαν γίνει εν τω μεταξύ το σήμα-κατατεθέν της. Οι αναποδιές δεν θα τέλειωναν ωστόσο, καθώς η ίδια θα βίωνε για άλλη μια φορά το ζοφερό πρόσωπο μιας νέας αποβολής (το 1934), με το πολυπόθητο παιδί να μην έρχεται ούτε πάλι.
Η Κάλο και ο Ριβέρα περνούσαν πλέον περιόδους χώρια, με το ζευγάρι ωστόσο να ενώνεται και πάλι για να βοηθήσουν τον εξόριστο κομμουνιστή ηγέτη Λέον Τρότσκι και τη γυναίκα του Νατάλια το 1937.
Οι Τρότσκι φιλοξενήθηκαν στο Μπλε Σπίτι της Κάλο για ένα διάστημα το 1937, αφού είχαν λάβει πολιτικό άσυλο από το Μεξικό. Ο Τρότσκι και η Κάλο φημολογείται ότι διατήρησαν σύντομο ειδύλλιο κατά την παραμονή του εκεί...
Τέχνη, αυτοπροσωπογραφίες και προσωπικές περιπέτειες
Την ώρα που δεν θεώρησε ποτέ τον εαυτό της σουρεαλιστή ζωγράφο, η Κάλο έγινε επιστήθια φίλη με τον ηγέτη του κινήματος των σουρεαλιστών Αντρέ Μπρετόν το 1938. Την ίδια χρονιά, φιλοξενείται έκθεσή της σε περίβλεπτη γκαλερί της Νέας Υόρκης και οι μισοί από τους πίνακες που εξέθεσε εκεί πουλήθηκαν! Η ίδια δέχτηκε επίσης δύο παραγγελίες για έργα, τις πρώτες της μάλιστα δεσμεύσεις για πληρωμένη δουλειά (τις οποίες μάλιστα οι κριτικοί αποθέωσαν).
Το 1939 θα βρει την Κάλο στο Παρίσι, όπου γνώρισε και συνδέθηκε φιλικά με σπουδαίους καλλιτέχνες του καιρού, όπως τον Πάμπλο Πικάσο και τον Μαρσέλ Ντισάν. Λίγο αργότερα στην ίδια χρονιά, θα χωρίσει από τον Ριβέρα και θα ζωγραφίσει ένα από τα μνημειώδη της έργα, το περίφημο «Οι Δύο Φρίντες» (1939), με τη διπλή εκδοχή του εαυτού της να συμβολίζει την αγάπη και την προδοσία.
Η Κάλο και ο Ριβέρα δεν θα περνούσαν καιρό χωρισμένοι: το 1940 θα ξαναπαντρευτούν, παρά το γεγονός ότι συνέχισαν να διάγουν βίους ξεχωριστούς. Και να συνάπτουν φυσικά αμφότεροι ερωτικές σχέσεις με άλλα πρόσωπα.
Το 1941 η μεξικανική κυβέρνηση παραγγέλνει στην Κάλο μια σειρά πέντε πορτρέτων σημαντικών γυναικών της χώρας, με την ίδια ωστόσο να μην ολοκληρώνει ποτέ την παραγγελία: εκείνη τη χρονιά έχασε τον πολυαγαπημένο της πατέρα, ενώ συνέχισε να ταλανίζεται από τα χρόνια προβλήματα της υγείας της.
Παρά τις προσωπικές προκλήσεις, η δουλειά της συνέχισε να κερδίζει τον σεβασμό των κριτικών και την αγάπη του φιλότεχνου κοινού, με πίνακές της να συμπεριλαμβάνονται πλέον σε αναρίθμητες εκθέσεις σε όλο τον κόσμο.
Το 1944, η Κάλο ζωγράφισε την περίφημη «Σπασμένη Στήλη», που αποτύπωνε την κακή κατάσταση της υγείας της και τις σωματικές προκλήσεις που αντιμετώπιζε.
Η ίδια υποβλήθηκε σε μπόλικες χειρουργικές επεμβάσεις αυτή την περίοδο και αναγκάστηκε να φορά ειδικό κορσέ για να μπορεί να στηρίζεται όρθια, την ώρα που θα δοκίμαζε πραγματικά αναρίθμητες θεραπείες και αγωγές για την ανακούφιση του χρόνιου πόνου...
Επιδείνωση της υγείας και θάνατος
Η δεκαετία του 1950 θα βρει τη Φρίντα Κάλο σε πολύ άσχημη κατάσταση: αφού διαγνώστηκε με γάγγραινα στο δεξί της πόδι, θα περνούσε 9 μήνες στο νοσοκομείο υποβαλλόμενη σε μια σειρά δύσκολων και επικίνδυνων επεμβάσεων. Παρά το γεγονός βέβαια ότι ήταν καθηλωμένη στο κρεβάτι, η ίδια ζωγραφίζει πυρετωδώς και υποστηρίζει ολόψυχα δίκαιους κοινωνικούς αγώνες και πολιτικά κινήματα: «Δεν είμαι άρρωστη. Είμαι σπασμένη. Αλλά είμαι ευτυχισμένη όσο μπορώ να ζωγραφίζω», θα πει.
Το 1953 κάνει την πρώτη της ατομική έκθεση στο Μεξικό, στα εγκαίνια της οποίας παίρνει άδεια από το νοσοκομείο και καταφτάνει στην γκαλερί με ασθενοφόρο, περνώντας το απόγευμα συζητώντας με τους επισκέπτες πάνω στο κρεβάτι που στήθηκε για κείνη στην αίθουσα τέχνης! Η χαρά και η αισιοδοξία θα την εγκατέλειπαν ωστόσο λίγους μήνες αργότερα όταν τμήμα του ποδιού της ακρωτηριάστηκε εξαιτίας της εξάπλωσης της γάγγραινας.
Βαθύτατα στενοχωρημένη, η ίδια διαμετακομίζεται και πάλι στο νοσοκομείο τον Απρίλιο του 1954, εξαιτίας της επιδείνωσης της κατάστασής της (ή, όπως κάποιες αναφορές θέλουν, λόγω απόπειρας αυτοκτονίας). Δύο μήνες αργότερα θα επέστρεφε στο νοσοκομείο με πνευμονία.
Παρά τη φυσική φθορά, η Κάλο δεν σταμάτησε στιγμή τον πολιτικό ακτιβισμό. Η τελευταία δημόσια εμφάνισή της ήταν μάλιστα σε διαδήλωση κατά της αμερικανικής εμπλοκής στην ανατροπή του προέδρου της Γουατεμάλας Jacobo Arbenz. Το ημερολόγιο έδειχνε 2 Ιουλίου.
Μία εβδομάδα περίπου μετά τα 47α γενέθλιά της, η Φρίντα Κάλο πεθαίνει στο λατρεμένο της Μπλε Σπίτι (13 Ιουλίου). Για τα αίτια του θανάτου της έχουν διατυπωθεί αναρίθμητα σενάρια, που ποικίλουν από πνευμονική εμβολή μέχρι και αυτοκτονία (από υπερβολική δόση ηρεμιστικών)...
Κληρονομιά
Από τον θάνατό της και έκτοτε, η φήμη της Κάλο ως ζωγράφου αυξάνει συνεχώς, με αναρίθμητες ατομικές εκθέσεις της να φιλοξενούνται σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Το 1958, το περίφημο Μπλε Σπίτι μετατράπηκε σε μουσείο για τη ζωή της.
Το φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του '70 θα ξανάδινε νέα ζωή στο έργο και τη βιογραφία της, καθώς η Κάλο θεωρήθηκε πρότυπο της γυναικείας δημιουργικότητας και μαχητικότητας. Το 1983 κυκλοφόρησε η βιογραφία της από τον Hayden Herrera, η οποία αναζωπύρωσε το ενδιαφέρον για τη μοναδική αυτή καλλιτέχνιδα...