«Ὑποτιμήσαμε τὸν ἀντίπαλο, τὴν τεράστια ἔκτασιν τῆς χώρας του καί τὸ εὐμετάβλητο τοῦ κλίματός της, τώρα ὅλα αὐτά μαζί μᾶς ἐκδικοῦνται». Στρατηγός Χάιντς Γκουντέριαν (5 Δεκ. 1941).
Του Αντγου ε.α. Ιωάννη Κρασσά
Την 19η Δεκεμβρίου 1941, ο Χίτλερ έπαυσε τον αρχηγό του Γερμανικού Στρατού, Στρατάρχη Βάλτερ Μπράουχιτς, αναλαμβάνοντας ο ίδιος την θέση του. Την προηγουμένη είχε αντικαταστήσει τον διοικητή της Κεντρικής Ομάδας Στρατιών, στο ρωσικό μέτωπο, Στρατάρχη Φέντορ φον Μποκ. Η αιτία της απομακρύνσεως των δύο κορυφαίων αξιωματικών οφείλονταν στην αποτυχία καταλήψεως της Μόσχας, στα πλαίσια της επιχειρήσεως με την κωδική ονομασία «Τυφώνας». Η επιχείρηση που διήρκησε από την 2α Οκτ. 1941 έως την 7η Ιαν 1942, σηματοδότησε την πρώτη ήττα του γερμανικού στρατού στην εκστρατεία κυριεύσεως της ΕΣΣΔ και συμμετείχαν 2 εκατ. Γερμανοί και 1,5 εκατ. Ρώσσοι στρατιώτες. Οι απώλειες των επιτιθέμενων ανήλθαν στις 400.000 νεκρούς και τραυματίες, ενώ των αμυνομένων στις 700.000.
Ο Στρατηγός Χειμώνας
Η 2α Τεθωρακισμένη Στρατιά υπό την διοίκηση του στρατηγού Χάιντς Γκουντέριαν, ιδρυτού των γερμανικών τεθωρακισμένων και πρωταγωνιστού των εκστρατειών κατά της Πολωνίας και της Γαλλίας, αποτελούσε την αιχμή του δόρατος της γερμανικής επιθέσεως. Μία γερμανική ομάδα αναγνωρίσεως πλησίασε στα 15 χλμ. από τα όρια της πόλεως. Οι άνδρες είχαν φτάσει ωστόσο στα όρια της αντοχής τους και βρέθηκαν αντιμέτωποι με ξεκούραστες και κατάλληλα εξοπλισμένες μεραρχίες που μεταφέρθηκαν από την Σιβηρία. Την 14η Δεκ. Ο Γκουντέριαν ανέφερε στον Μπράουχιτς αδυναμία συνεχίσεως της επιθέσεως λόγω λυσσαλέας αντιστάσεως των αμυνομένων και των πολικών θερμοκρασιών (έως 45ο υπό το μηδέν), οι οποίες προκάλεσαν: μεγάλες απώλειες «μη μάχης» στο προσωπικό, καθυστερήσεις στον ανεφοδιασμό και ακινητοποίηση των οχημάτων και των αρμάτων. Τα τεθωρακισμένα του Γκουντέριαν από την 22α Ιουνίου που διέσχισε τα σύνορα της ΕΣΣΔ, προήλαυναν με ρυθμούς που έφτασαν έως και τα 90 χιλιόμετρα σε μια ημέρα. Προσωπικό και μηχανήματα εξαντλήθηκαν πολεμώντας έναν αποφασισμένο αντίπαλο σε μία αχανή χωρά, αντιπαλεύοντας το καλοκαίρι με την σκόνη, το φθινόπωρο με την λάσπη και τον χειμώνα με τα χιόνια. Έναν μέρος των στρατιωτών δεν είχαν προμηθευτεί χειμερινό ιματισμό, ενώ τα λιπαντικά και τα καύσιμα των οχημάτων και των μηχανημάτων είχαν παγώσει.
Εκατόμβες Χωρίς Τέλος
Ως το τέλος του 1941, οι απώλειες των Γερμανών στο ανατολικό μέτωπο ανήλθαν σε 750.000 άνδρες επί συνόλου 3,5 εκατ. Οι ρωσικές απώλειες ήταν τριπλάσιες, ενώ οι Ρώσοι είχαν καλέσει υπό τα όπλα περισσότερους από 5 εκατ. άνδρες. Από την 13η Απρ. 1941 η ΕΣΣΔ και η Ιαπωνία είχαν υπογράψει 5ετές σύμφωνο μη επιθέσεως. Την 9η Δεκ. 1941 ο Χίτλερ κήρυξε τον πόλεμο στις ΗΠΑ, μετά την επίθεση των Ιαπώνων στο Περλ Χάρμπορ, χωρίς όμως η Ιαπωνία να κηρύξει τον πόλεμο κατά τις ΕΣΣΔ, λόγω της υπογραφείσης συμφωνίας. Ο Στάλιν συνειδητοποίησε ότι μετά τις συνεχείς νίκες των Γερμανών, η Μόσχα έπρεπε να κρατηθεί πάση θυσία. Επιστρατεύθηκαν οι πάντες και όλος ο πληθυσμός συνέδραμε στην πολεμική προσπάθεια. Οι ρωσικές μεραρχίες παρήλαυναν από την «Κόκκινη Πλατεία» κατευθείαν στο μέτωπο. Ο Στάλιν ωστόσο είχε δύο λόγους να αισθάνεται αισιόδοξος για την έκβαση του πόλεμου. Μπορούσε να αναπληρώσει τις απώλειες του προσωπικού με την χρησιμοποιήσει των 40 μεραρχιών που στάθμευαν στην Σιβηρία, ενώ μετά την ψήφιση του νόμου «Περί Εκμισθώσεως και Δανεισμού» από το αμερικανικό κογκρέσο είχε εξασφαλίσει την προμήθεια σε παντοειδές πολεμικό υλικό και πρώτες ύλες.
Στην Φωλιά του Λύκου
Ο Γκουντέριαν έχοντας συνειδητοποιήσει το ανέφικτο συνεχίσεως της επιθέσεως, έπεισε την στρατιωτική ιεραρχία, όχι όμως και τον Χίτλερ ο οποίος επιθυμούσε διακαώς την κατάληψη της Μόσχας, να υποχωρήσει σε ασφαλέστερη αμυντική τοποθεσία. Την 20η Δεκ. μετέβη στο αρχηγείο του Χίτλερ στην ανατολική Πρωσία, προκειμένου να του περιγράψει την επικρατούσα στο μέτωπο κατάσταση, η οποία μπορούσε να εξελιχθεί σε πανωλεθρία για τον γερμανικό στρατό. Ο Γκουντέριαν όταν χαιρέτησε τον Χίτλερ, αντελήφθη από το βλέμμα του, ότι τον είχαν προδιαθέσει εναντίον του. Είχαν ξανασυναντηθεί ξανά την 24η Αυγ. 1941, όταν δεν κατόρθωσε να τον πείσει ότι έπρεπε πρώτα να καταλάβουν την Μόσχα και μετά την Ουκρανία. Αυτό που φάνταζε στρατιωτικός περίπατος τότε, είχε εξελιχθεί πλέον σε Γολγοθά.
Η αντιμετώπιση των στρατιωτικών επιχειρημάτων του Γκουντέριαν μεταφέρθηκε στο πεδίο της διαχρονικής αντιπαράθεσης μεταξύ των πολιτικών και των στρατιωτικών, σχετικά με το ποιος επωμίζεται την ευθύνη διεξαγωγής του πολέμου. Ο Χίτλερ επικαλούμενος τον Μέγα Φρειδερίκο, αισθάνονταν ότι οι Γερμανοί στρατιώτες έπρεπε να αποδέχονται με ευχαρίστηση να θυσιάζουν την ζωή τους χάριν του Φύρερ. Ο Γκουντέριαν απάντησε ότι, η προσφορά της ζωής τους πρέπει να έχει νόημα και να γίνεται προς όφελος της πατρίδος. Από την στιγμή που η πολιτική μεταπίπτει σε στρατιωτική ενέργεια, ο χρόνος, οι αποστάσεις, οι καιρικές συνθήκες και το μέγεθος των δυνάμεων δεν επηρεάζονται από την προαίρεση κανενός.
Οι Γερμανοί επιτελείς μετέτρεψαν τις επιθυμίες του Χίτλερ σε διαταγές επιχειρήσεων, αδιαφορώντας αν δύναται να εκτελεσθούν, προκαλώντας την καταστροφή της χώρας τους. Την 26η Δεκ. ο Χίτλερ τον απήλλαξε από τα καθήκοντά του, μαζί με άλλους 30 στρατηγούς, οι οποίοι επέλεξαν να προστατέψουν τους άνδρες τους από μάταιες θυσίες.
Βιβλιογραφία
α. Χάϊντς Γκουντέριαν, Οι Αναμνήσεις ενός Στρατιώτου, Εκδόσεις Α. Καραβία, Α. Δημητριάδη, Αθήνα 1971.
β. TIME LIFE BOOKS WWII, Russia Besieged (Η Ρωσία υπό Πολιορκία), 1977 Alexandria, Virginia USA.