Back to top

«Χορευτική πανούκλα»: Οι άνθρωποι που χόρευαν μέχρι θανάτου

21/05/2022 - 13:01

Τον Ιούλιο του 1518, μια γυναίκα ονόματι Φράου Τρόφι, άρχισε να χορεύει ανεξέλεγκτα στους δρόμους του Στρασβούργου. Χόρευε σχεδόν ασταμάτητα για μια εβδομάδα. Μέσα σε μια εβδομάδα, άλλα τριάντα άτομα την ακολούθησαν στον χορό της.

Μέχρι τον Αύγουστο εκατοντάδες άνθρωποι χόρευαν ασταμάτητα. Χόρευαν με  ματωμένα πόδια και με τα άκρα τους να συσπώνται. Διάφορα χρονογραφήματα και δημόσια έγγραφα περιγράφουν τα μέτρα που έλαβαν οι αρχές για να αντιμετωπίσουν αυτό το φαινόμενο. Ωστόσο, τα διάφορα μέτρα αποδείχθηκαν ανώφελα καθώς πολλοί χόρευαν μέχρι τελικής πτώσης. Έκτοτε, έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες για να εξηγήσουν τι ακριβώς συνέβη.

Ωστόσο, αυτή δεν ήταν η μόνη «χορευτική πανούκλα» που έπληξε την Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα και της πρώιμης νεότερης εποχής. Πολλά περιστατικά ανεξέλεγκτου χορού καταγράφηκαν στη Γερμανία, τη Γαλλία και άλλα μέρη της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Σε προηγούμενους αιώνες αυτά τα γεγονότα ερμηνεύονταν ως θεϊκή τιμωρία ή δαιμονική κατοχή που θεραπεύονταν με λιτανείες, λειτουργίες ή με την άμεση παρέμβαση ιερέων.

Αρκετά χρόνια μετά το περιστατικό στο Στρασβούργο, ο Ελβετός γιατρός και αλχημιστής Παράκελσος, μελέτησε το φαινόμενο της χορεομανίας, καθώς και άλλες ασθένειες όπως ο Χορός του Αγίου Βίτου, η μελαγχολία και η παραφροσύνη. Ο Παράκελσος, ο οποίος σήμερα είναι γνωστός ως ο θεμελιωτής της ιατροχημείας, υποστήριξε ότι το φαινόμενο αυτό ήταν μάλλον γήινο και όχι θεϊκό. Πρότεινε ότι οι «φλέβες του γέλιου» ενός ατόμου μπορούσαν να προκαλέσουν ένα «γαργαλιστικό συναίσθημα» που ανέβαινε από τα άκρα στο κεφάλι, θολώνοντας την κρίση και προκαλώντας ακραίες κινήσεις μέχρι να ηρεμήσει το «φρενήρες αίμα». Αυτοί που πλήττονταν συχνότερα από την χορεομανία, έγραψε ο Παράκελσος, ήταν «πόρνες και αχρείοι που απολαμβάνουν το παίξιμο της κιθάρας και του λαούτου… ικανοποιώντας κάθε ηδονή, σωματική ευχαρίστηση, φαντασία και φαντασία».

Υποστήριζε μάλιστα, ότι η φαντασία ευθυνόταν για αυτό φαινόμενο και όχι ο Θεός ή ο διάβολος. «Η φαντασία δεν πετάει μόνο από ένα σπίτι σε ένα άλλο… αλλά περνάει πολύ γρήγορα από μια πόλη σε μια άλλη, έτσι ώστε η φαντασία ενός μόνο ατόμου μπορεί να φέρει την πανούκλα και να προσβάλλει μια ολόκληρη πόλη ή χώρα».

Αυτή η ερμηνεία συνάδει περισσότερο με τις σημερινές θεωρίες για μαζικές ψυχογενείς ασθένειες που προκαλούνται από πυρετώδεις πολιτικές και κοινωνικές συνθήκες.

Σύγχρονη χορεομανία

Το φαινόμενο της χορεομανίας εξακολουθεί να γοητεύει ακόμη και σήμερα. Μια μοναχική φιγούρα πυροδοτεί ένα μαζικό κίνημα χορεύοντας έναν χορό που είναι ταυτόχρονα γοητευτικός και εξαντλητικός, αψηφώντας τους φυσικούς περιορισμούς.

Ο ανεξέλεγκτος χορός έχει μια μαγευτική επίδραση σε όσους τον μελετούν. Αρκεί να σκεφτεί κανείς το δημοφιλές παραμύθι του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν «Τα κόκκινα παπούτσια», με τα καταραμένα κατακόκκινα δερμάτινα γοβάκια που καταδικάζουν την κάτοχό τους σε έναν χορό τόσο βασανιστικό που τελικά βρίσκει έναν δήμιο για να κόψει τα ίδια της τα πόδια. Είναι ένα φρικτό παραμύθι αλλά ο κόσμος το αγαπάει. Το ηθικό δίδαγμα του παραμυθιού είναι σχετικά απλό: η ματαιοδοξία τιμωρείται. Η κάτοχος των παπουτσιών υποβάλλεται σε αυτή τη δοκιμασία επειδή τόλμησε να επιθυμήσει τόσο όμορφα παπούτσια.