Εργατική Πρωτομαγιά, ημέρα – ορόσημο για τους αγώνες των εργαζομένων στην ουσία είναι ένας φόρος τιμής στην εξέγερση των εργατών του Σικάγου του 1886 που αποτέλεσε μια από τις κορυφαίες στιγμές του αγώνα των καταπιεσμένων στη νεότερη εποχή.
Η πρώτη Μαΐου γιορτάζεται η μέρα των εργατών. Είναι στην πραγματικότητα η καθιερωμένη γιορτή της εξέγερσης των εργατών του Σικάγου, η οποία αποτέλεσε μια από τις κορυφαίες στιγμές της πάλης των τάξεων στη νεότερη εποχή.
Σαν σήμερα τον Μάη του 1886 τα εργατικά συνδικάτα στο Σικάγο ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας ωράριο εργασίας στις 8 ώρες και καλύτερες συνθήκες εργασίας. Είναι η εποχή που χαρακτηρίζεται από τη συσσώρευση κεφαλαίων σε όλο και λιγότερα χέρια.
Το Σικάγο αποτελούσε το μεγαλύτερο βιομηχανικό κέντρο. Οι εργάτες της χώρας βρίσκονταν στα όρια της εξαθλίωσης, εργάζονταν ήλιο με ήλιο και οι αμοιβές τους έφταναν ίσα για να επιβιώσουν.
Η νεοσύστατη Αμερικανική Ομοσπονδία Εργασίας προσπαθούσε να συσπειρώσει τους εργάτες της χώρας και το κατάφερε, προβάλλοντας ως κύριο αίτημα τη διεκδίκηση του οκτάωρου.Στο συνέδριό της το 1884 ομόφωνα εγκρίθηκε ένα ψήφισμα που πρότεινε τη διοργάνωση πανεργατικής συγκέντρωσης την Πρωτομαγιά του 1886 για την καθιέρωση του οκτάωρου.
Η ανταπόκριση των εργατών ήταν εκπληκτική, 340.000 διαδήλωναν σε όλη τη χώρα, περίπου 190.000 απεργούσαν. Απ’ αυτούς οι 80.000 στο Σικάγο. Ηταν Σάββατο, εργάσιμη μέρα και οι εργάτες με τις γυναίκες και τα παιδιά τους, και με κεντρικό σύνθημα “Οχτώ ώρες δουλιάς, οχτώ ώρες ανάπαυση και μόρφωση, οχτώ ώρες ύπνο”,κατευθύνονταν προς την πλατεία Χαίη Μάρκετ.
Σε μεγάλη ακτίνα γύρω τους βρίσκονταν παραταγμένοι λόχοι αστυνομικών και ειδικών δυνάμεων, 1.350 εθνοφρουροί με στολή, οπλισμό και πολυβόλα, έτοιμοι να επιτεθούν…
Και επιτέθηκαν. οι δρόμοι του Σικάγου βάφονται κόκκινοι. Πρώτος τους στόχος οι εργάτες του εργοστασίου θεριστικών μηχανών του Μακ Κόρμικ… έξι νεκροί. Κατά τη διάρκεια της συγκέντρωσης στην πλατεία Χαίη Μάρκετ μια βόμβα σκάει μέσα στο πλήθος και η αστυνομία αρχίζει να πυροβολεί αδιακρίτως.
Είναι ακόμα άγνωστος ο αριθμός των θυμάτων αφού πολλοί τραυματισμένοι κατέληξαν τις επόμενες ημέρες, επίσημα οκτώ νεκροί αστυνομικοί και τέσσερις διαδηλωτές έχουν επαληθευτεί.
Το γνωστό σκίτσο ενός αναρχικού που πετάει μία βόμβα εμφανίστηκε κατόπιν αυτού του συμβάντος.
Οκτώ συλληφθέντες διαδηλωτές δικάστηκαν, τέσσερις εξ αυτών καταδικάστηκαν σε θάνατο και άλλος ένας αφαίρεσε μόνος του τη ζωή του στην φυλακή. Η διεθνής προβολή αυτής της δίκης δημιούργησε τα θεμέλια της Εργατικής Πρωτομαγιάς ως Εργατικής Γιορτής.
Τις επόμενες μέρες απεργίες κηρύσσονται παντού, ξεσπάει ένα πρωτοφανές κύμα διαμαρτυρίας. Ο ελεγχόμενος Τύπος εξαπολύει μια λυσσαλέα επίθεση και ζητά “αίμα”! Οι ηγέτες της εξέγερσης οδηγούνται στα δικαστήρια και καταδικάζονται σε θάνατο.
Η θυσία δεν πήγε χαμένη. Το οκτάωρο κερδήθηκε, ο αγώνας τους έφερε αποτελέσματα.
Τα πρώτα εργατικά κινήματα στον ελλαδικό χώρο δημιουργήθηκαν ταυτόχρονα με την ανάπτυξη της καπνοκαλλιέργειας τον 19ο αιώνα. Η πρώτη απεργία στον τότε υπό οθωμανική διοίκηση ελλαδικό χώρο, έλαβε χώρα την Πρωτομαγιά του 1888 στην πόλη της Δράμας, από τους καπνεργάτες με κύριο αίτημα τις δέκα ώρες εργασίας, καθώς εκείνη την εποχή οι εργάτες εργάζονταν από δώδεκα έως και δεκατρείς ώρες ημερησίως.
Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στο νεοελληνικό κράτος, από το Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Καλλέργη. Το 1893, 2.000 εργάτες διαδήλωσαν ζητώντας οκτάωρο, Κυριακή αργία και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Το 1894, γίνεται μια μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα που λήγει με 10 συλλήψεις και τον Αύγουστο ακολουθεί η σύλληψη του σοσιαλιστή Σταύρου Καλλέργη.
9 Μαΐου 1936: Η μητέρα του Τάσου Τούση θρηνεί τον γιο της, τον πρώτο νεκρό της αιματηρής καταστολής της διαδήλωσης των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης για την εργατική Πρωτομαγιά.
Το 1936 κορυφώνονται οι διαδηλώσεις από τους καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης. Τα γεγονότα ξεκίνησαν γύρω στον Φεβρουάριο, με κατάληψη ενός εργοστασίου ύστερα από την απόρριψη των αιτημάτων των εργατών και συνεχίστηκε με συμπαράσταση καπνεργατών από άλλα εργοστάσια. Εναντίον τους χρησιμοποιήθηκε τόσο η αστυνομία όσο και ο στρατός. Δεν υπήρχε κεντρική συγκέντρωση αλλά μικρές συγκεντρώσεις με ομιλητές σε διάφορα μέρη της πόλης.
Οι εργατικές κινητοποιήσεις κορυφώθηκαν στην πόλη τον Μάιο του 1936, με τη μεγάλη απεργία και διαδήλωση των καπνεργατών, που πνίγηκε στο αίμα, με συνολικά δώδεκα νεκρούς ανάμεσα στους οποίους και ο 25χρονος αυτοκινητιστής Τάσος Τούσης, στη διασταύρωση Εγνατία και Βενιζέλου. Η φωτογραφία που απαθανάτισε την μητέρα του να τον θρηνεί μόνη στο μέσον του δρόμου, στη διασταύρωση των οδών Βενιζέλου και Εγνατία, δημοσιεύθηκε στον Τύπο και αποτέλεσε την έμπνευση του Γιάννη Ρίτσου για την συγγραφή της συλλογής του Ο Επιτάφιος.
Το 1937 καθιερώθηκε η Πρωτομαγιά ως “Ημέρα Εορτασμού της Εργασίας”, και η τελευταία εβδομάδα του Απριλίου ως «Εβδοµάς Εργατικής Αµίλλης».
Mεγάλο ρόλο έπαιξε ο Γενικός Γραμματέας της Συνομοσπονδίας Εργατών Ελλάδας Εμμανουήλ Ξανθάκης Ιδρυτής και πρωτεργάτης της Ομοσπονδίας!
Στην Καισαριανή την 1η Μαΐου 1944, η εργατική Πρωτομαγιά συνέπεσε με την εκτέλεση 200 Ελλήνων πατριωτών, κομμουνιστών και αριστερών αγωνιστών, ως αντίποινα για τον φόνο ενός Γερμανού στρατηγού και των τριών συνοδών του, που έγινε στις 27 Απριλίου 1944 σε τοποθεσία κοντά στους Μολάους Λακωνίας . Οι 200 της Καισαριανής μεταφέρθηκαν απ’ το στρατόπεδο Χαϊδαρίου, όπου ήταν κρατούμενοι, στο σκοπευτήριο της Καισαριανής και εκεί εκτελέστηκαν από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Η ίδια ημέρα είναι ημέρα ιστορικής τιμής και μνήμης.