Ο Αλέξανδρος Δουμάς, γεννημένος στις 24 Ιουλίου 1802 στο χωριό Βιγιέρ-Κοτρέ, ήταν διάσημος Γάλλος μυθιστοριογράφος και θεατρικός συγγραφέας. Πέρασε δύσκολα παιδικά χρόνια, ιδίως μετά τον θάνατο του πατέρα του και στρατηγού του Ναπολέοντα, Θωμά-Αλέξανδρου, το 1806. Ο Θωμάς-Αλέξανδρος, που το πραγματικό του επίθετο ήταν Νταβύ ντε λα Παγιετρί, είχε γεννηθεί στη γαλλική αποικία του Αγίου Δομίνικου (σημερινή Αϊτή). Πατέρας του ήταν ένας Γάλλος ευγενής και μητέρα του μία σκλάβα με αφρο-καραϊβική καταγωγή. Όταν γύρισε στη Γαλλία, παντρεύτηκε την κόρη ενός πανδοχέα, την Μαρί-Λουίζ Λαμπουρέ, και έτσι, γεννήθηκε ο Αλέξανδρος.
Άγαλμα του Αλέξανδρου Δουμά στον τόπο γέννησής του, το Βιγιέρ-Κοτρέ της Γαλλίας
Τα πρώτα συγγραφικά βήματα και η προσωπική του ζωή
Το 1822, ο Δουμάς μετέβη στο Παρίσι, όπου είχε και την πρώτη του επαφή με τους φιλολογικούς κύκλους. Εκεί, αρχικά εργάστηκε ως γραφέας του Δούκα της Ορλεάνης, του μετέπειτα βασιλιά Λουδοβίκου Φιλίππου. Τα χρήματα, όμως, που κέρδιζε δεν του εξασφάλιζαν τη ζωή των ονείρων του και γι’ αυτό, στράφηκε στο θέατρο. Γράφοντας, λοιπόν, θεατρικά έργα έγινε δημοφιλής στο κοινό λόγω του ρομαντικού του ύφους. Μάλιστα, το πιο γνωστό του έργο ήταν το δράμα Ο Ερρίκος Γ’ και η Αυλή του, που κυκλοφόρησε το 1829. Ωστόσο, παρά τα κέρδη που του απέφεραν τα έργα αυτά, είχε πάντα μεγάλα χρέη λόγω της πολυδάπανης ζωής του.
Στη συνέχεια, ο Δουμάς ασχολήθηκε με τη μυθιστοριογραφία. Ειδικότερα, συνεργάστηκε με τον Μακέ, που του παρείχε τα ιστορικά στοιχεία για τα έργα του. Τα συγκεκριμένα έργα μπορεί να περιλαμβάνουν ιστορικά γεγονότα αλλά δεν είναι ακριβώς ιστορικά. Αυτό οφείλεται στο ότι, αδιαφορώντας για την ακρίβεια των γεγονότων, τα χρησιμοποίησε ως πλαίσιο της πλοκής του. Έτσι, τα μυθιστορήματά του γνώρισαν μεγάλη επιτυχία αλλά η αδυναμία του να διαχειριστεί τα κέρδη τον οδήγησε να πεθάνει πάμφτωχος.
Πέρα από την οικονομική του ζωή, εξίσου πολυτάραχη ήταν και η προσωπική του ζωή. Το 1840, παντρεύτηκε την Ιντά Φεριέ αλλά συνέχισε να διατηρεί εξωσυζυγικές σχέσεις με άλλες γυναίκες. Από τις συγκεκριμένες σχέσεις, προέκυψαν τουλάχιστον τέσσερα παιδιά. Ένα από αυτά ήταν και ο Αλέξανδρος Δουμάς ο νεώτερος, τον οποίον απέκτησε με τη γειτόνισσά του Μαρί-Λωρ-Κατρίν Λαμπέ.
Στο σπίτι του τελευταίου εγκαταστάθηκε κατά τα ύστερα χρόνια της ζωής του λόγω ενός ατυχήματος, που σχεδόν τον παρέλυσε. Εκεί, στο Πουί της Γαλλίας, απεβίωσε στις 5 Δεκεμβρίου 1870. Το 2002, με αφορμή τα 200 χρόνια από τη γέννησή του, η σορός του μεταφέρθηκε στο Πάνθεον του Παρισιού. Έκτοτε, ο Δουμάς βρίσκεται θαμμένος δίπλα σε σπουδαίες προσωπικότητες, όπως ο Βικτόρ Ουγκώ, ο Εμίλ Ζολά και η Μαρί Κιουρί.
Ιστορικό πλαίσιο της εποχής του Δουμά
Ποιες ήταν, όμως, οι συνθήκες της εποχής που ανέδειξαν τον Δουμά προσδίδοντάς του αξεπέραστο κύρος στο βάθος των αιώνων; Βρισκόμαστε στη Γαλλία των αρχών του 19ου αιώνα. Μία Γαλλία που χαρακτηρίζεται από έντονες πολιτικές και κοινωνικές αναταραχές. Οι επαναστάσεις δεν έχουν τέλος τη στιγμή που ένα νέο κοινωνικό σκηνικό διαμορφώνεται στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, η επιστημονική πρόοδος οδηγεί σε άνευ προηγουμένου αλλαγές τροφοδοτώντας την καλλιτεχνική δημιουργία και, κυρίως, τη λογοτεχνία.
Οι συγγραφικές δημιουργίες του Δουμά είναι εμπνευσμένες από τις πολιτικές αναταραχές στη Γαλλία του 19ου αιώνα
Πολιτικές εξελίξεις στη Γαλλία του 19ου αιώνα
Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τις πολιτικές ανακατατάξεις, την περίοδο αυτή έλαβαν χώρα σημαντικά γεγονότα φέρνοντας στην εξουσία διαφορετικά καθεστώτα. Το πρώτο από τα γεγονότα αυτά ήταν η Παλινόρθωση της Δυναστείας των Βουρβόνων το 1814. Έτσι, εκδιώχθηκε ο Ναπολέων Βοναπάρτης, ο οποίος είχε αναλάβει την εξουσία μετά τη Γαλλική Επανάσταση. Στη συνέχεια, το 1830, έλαβε χώρα η Ιουλιανή Επανάσταση, με την οποία ανέβηκε στον θρόνο ο Λουδοβίκος-Φίλιππος, Δούκας της Ορλεάνης. Με τον τρόπο αυτό, πραγματοποιήθηκε η μετάβαση στην Ιουλιανή Μοναρχία, που έδινε έμφαση στη λαϊκή κυριαρχία. Η εν λόγω μοναρχία, ωστόσο, ανατράπηκε με νέα επανάσταση το 1848, γεγονός που συνέβαλε στην εγκαθίδρυση της Δεύτερης Γαλλικής Δημοκρατίας.
Έπειτα, με το πραξικόπημα του 1851, η Δεύτερη Γαλλική Δημοκρατία έδωσε τη θέση της στη Δεύτερη Γαλλική Αυτοκρατορία. Ο Λουδοβίκος Ναπολέων, λοιπόν, αυτοανακηρύχτηκε Αυτοκράτορας ως Ναπολέων Γ΄. Η αυτοκρατορία του, όμως, κατέρρευσε όταν το 1870 ξέσπασε ο Γαλλοπρωσικός πόλεμος, στον οποίον η Γαλλία ηττήθηκε. Η ήττα αυτή οδήγησε, το 1871, στη δημιουργία εργατικής επαναστατικής κυβέρνησης στο Παρίσι, γνωστής ως Παρισινής Κομμούνας. Τη συγκεκριμένη απόπειρα των εργατών κατέστειλε, τέλος, ο γαλλικός στρατός αφήνοντας αιματηρό σημάδι στην Τρίτη Γαλλική Δημοκρατία (1870-1940).
Κοινωνικές εξελίξεις και ο αντίκτυπος των αλλαγών στον Δουμά
Ο Δουμάς, επομένως, έζησε κρίσιμες επαναστάσεις που προκάλεσαν την εναλλαγή των πολιτικών συστημάτων. Η εποχή του, ωστόσο, χαρακτηρίστηκε και από μία σημαντική τεχνολογική πρόοδο, μέσω της οποίας άνθισε η βιομηχανία και το εμπόριο. Αξιοσημείωτες ήταν, ακόμη, και οι αλλαγές στην κοινωνία. Η αριστοκρατία αποδυναμώθηκε ενώ παρατηρήθηκε σύγκρουση της αστικής με την εργατική τάξη. Κοινή απαίτηση των δύο τελευταίων συνιστούσε η εξασφάλιση των πολιτικών ελευθεριών και της ποιότητας ζωής. Όλες αυτές οι εξελίξεις, λοιπόν, παρείχαν στους καλλιτέχνες της εποχής υλικό για σκέψη. Συνεπώς, ο Αλέξανδρος Δουμάς, μην μπορώντας να μείνει ανεπηρέαστος, εμπνεύστηκε τις μοναδικές συγγραφικές του δημιουργίες.
Γαλλική λογοτεχνία του 19ου αιώνα
Ακολουθώντας τις διάφορες πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις του 19ου αιώνα, η λογοτεχνία της εποχής διακρίθηκε από μία ποικιλία ρευμάτων. Ειδικότερα, στο πρώτο μισό του αιώνα εμφανίστηκε ο ρομαντισμός ενώ, στη συνέχεια, αντιδρώντας στις υπερβολές του ρομαντισμού εμφανίστηκε ο ρεαλισμός. Κυριότεροι εκπρόσωποι του τελευταίου αυτού ρεύματος ήταν οι Ονορέ ντε Μπαλζάκ και Γκυστάβ Φλωμπέρ. Ένα άλλο ρεύμα, που αποτέλεσε ακραία μορφή του ρεαλισμού, ήταν ο νατουραλισμός. Το εν λόγω ρεύμα, μάλιστα, αναπτύχθηκε κυρίως με τα έργα του Εμίλ Ζολά. Περνώντας στην ποίηση, κυρίαρχη σχολή στα μισά του 19ου αιώνα ήταν ο παρνασσισμός, που επηρεάστηκε από τον Θεόφιλο Γκωτιέ. Προς τα τέλη του αιώνα, αναπτύχθηκε ο συμβολισμός, ο οποίος βασίστηκε στα Άνθη του Κακού του Σαρλ Μπωντλαίρ. Έτσι, λόγω αυτής της ποικιλίας ρευμάτων, ο 19ος αιώνας αποτέλεσε χρυσή εποχή για τη γαλλική λογοτεχνία.
Το συγγραφικό ταλέντο του Δουμά και η προσφορά των έργων του
Καταλήγοντας, αδιαμφισβήτητη παραμένει η αγάπη του κοινού για τα μυθιστορήματα του Δουμά όσο και αν τον κατηγόρησαν οι επικριτές του. Άλλωστε, είναι γνωστή η ικανότητά του να δημιουργεί πρωτότυπες και ευφάνταστες ιστορίες από διάφορα γεγονότα. Αξίζει, επίσης, να αναφερθεί η ταχύτητα συγγραφής του. Εμπνευσμένος από το οτιδήποτε, ο Δουμάς έγραφε γρηγορότερα από τον καθένα την ιστορία που είχε ήδη ολοκληρώσει στο μυαλό του. Εύλογα, επομένως, είναι ο δέκατος τέταρτος πιο μεταφρασμένος συγγραφέας στον κόσμο προκαλώντας τον θαυμασμό του κοινού μέχρι σήμερα. Έτσι, δίκαια θεωρείται ότι άφησε ανεξίτηλο σημάδι στη γαλλική πεζογραφία ενώ κατοχύρωσε και μία θέση στο πάνθεον της παγκόσμιας λογοτεχνίας.