Το χωριό αυτό έχει λάβει το πρώτο βραβείο Ολοκληρωμένης και Αειφόρου Ανάπτυξης Εξαιρετικής Ποιότητας από την Ε.Ε. ενώ την τελευταία δεκαετία πολλές οικογένειες Γερμανών και Γάλλων έχουν γυρίσει τις πλάτες τους στις χώρες τους και έχουν κάνει τον πολύχρωμο και πλούσιο σε παράδοση τόπο, σπίτι τους!
Βρίσκεται στην Κρήτη και πιο συγκεκριμένα στο νομό Ηρακλείου και η φήμη του έχει ξεπεράσει τα ελληνικά σύνορα. Πρόκειται για τις Αρχάνες, έναν παραδοσιακό οικισμό ο οποίος είναι γνωστός για τους ελαιώνες, τις πηγές, τα υπόγεια νερά και τα αμπέλια του.
Οι Αρχάνες είναι μία όμορφη κωμόπολη χτισμένη σε υψόμετρο 380 μέτρων, στο μέσο μιας λεκάνης που την διαρρέει ο χείμαρρος Καίρατος και την χωρίζει σε δυο άνισα μέρη. Απέχει 14 χιλιόμετρα από την πόλη του Ηρακλείου και μόλις 7 χιλιόμετρα από το μινωικό ανάκτορο της Κνωσού. Η ευρύτερη περιοχή αποτελεί έναν από τους σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους της Κρήτης.
Ο λόγος που η περιοχή έχει χρώμα είναι επειδή τα σπίτια έχουν αναπαλαιωθεί με επιμέλεια και διατηρείται ο παραδοσιακός του χαρακτήρας.
Χαρακτηριστική είναι η διάκριση των Αρχανών με το πρώτο βραβείο «Ολοκληρωμένης και Αειφόρου Ανάπτυξης Εξαιρετικής Ποιότητας», τον Οκτώβριο του 2000, στο πλαίσιο του διαγωνισμού που διενήργησε η Ε.Ε. και η Διεθνής Ενωση RED (Ruralite Environment Development) για την Αγροτική Ανάπτυξη και την Αναβάθμιση Χωριών.
Επίσης, το 2001 έλαβε το Xρυσό Bραβείο Περιβάλλοντος «Ελευθέριος Πλατάκης» του Πανεπιστημίου Κρήτης για τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει για την προστασία και την ανάδειξη τόσο στο φυσικό όσο και στο δομημένο περιβάλλον.
Στις Άνω Αρχάνες, στην Τουρκογειτονιά, στην αναπαλαιωμένη Φάμπρικα Ελένη οι επισκέπτες μπορούν να μάθουν τα πάντα για τον παραδοσιακό τρόπο παραγωγής ελαιόλαδου.
Όπως είπαμε, το πολύχρωμο αυτό χωριό έχει βραβευτεί σε διαγωνισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, όσον αφορά την οικιστική του ανάπτυξη. Μπορεί κανείς να επισκεφθεί τα μουσεία της κωμόπολης ανακαλύπτοντας την ιστορία της περιοχής μέσα από τα ευρήματα των Μινωικών-Βυζαντινών χρόνων μέχρι και τα εκθέματα λαογραφικής τέχνης. Επίσης πλήθος κτιρίων θαυμάσιας αρχιτεκτονικής και βυζαντινές εκκλησίες επιβεβαιώνουν το χαρακτηρισμό των Αρχανών ως πρότυπο παραδοσιακό οικισμό.
Μπορεί στην όμορφη πλατεία να απολαύσει ποικιλία μεζέδων στις πανέμορφες ταβέρνες με την αυθεντική Κρητική παραδοσιακή κουζίνα, όπως και να γευθεί τα περίφημα βραβευμένα κρασιά των Αρχανών. Στα παραδοσιακά λιοτρίβια (φάμπρικες) και τα πατητήρια θα ανακαλύψει τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι του χωριού παρήγαγαν από αιώνες πριν τα θαυμαστά προϊόντα, το λάδι και το κρασί ενώ δεν είναι τυχαίο ότι στις Αρχάνες έχει ανακαλυφτεί το αρχαιότερο πατητήρι στον κόσμο. Το καλοκαίρι μπορεί να συμμετέχει στον τρύγο του αμπελιού παίρνοντας μέρος στην γιορτή του Αρχανιώτη αγρότη αλλά και σε άλλες αγροτικές δραστηριότητες και πολιτιστικές εκδηλώσεις.
Για τους λάτρεις της φύσης και της πεζοπορίας υπάρχουν πολλές επιλογές: περιδιαβαίνοντας το Γιούχτα, το ιερό βουνό των Αρχανών με ύψος 811 μέτρα, όπου σύμφωνα με το θρύλο έχει ταφεί ο πατέρας των Θεών και των ανθρώπων Δίας, θα μαγευτεί από τα αρώματα των σπάνιων βοτάνων και την μοναδική άγρια φύση.
Ακολουθώντας το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 θα διασχίσει το Συλλαμιανό φαράγγι, κάτω από την σκιά των αιωνόβιων δρυών και πλατάνων, αλλά και θα ανέβει στο Φουρνί που βρίσκεται μια μεγάλη νεκρόπολη και ένα υπέροχο αλσύλιο.