Ήταν αρχές της δεκαετίας του 1970 –συγκεκριμένα το 1972– όταν οι κάτοικοί της αποφάσισαν να εγκαταλείψουν τον τόπο τους, τα σπίτια και τις γειτονιές τους και να επιλέξουν ένα άλλο χωριό για να συνεχίσουν τις ζωές τους. Ο λόγος για την Κρώμνη του νομού Πέλλας, που η δύσβατη θέση της και το γεγονός ότι δεν είχε ηλεκτρικό ρεύμα, ανάγκασε τους κατοίκους της να μετεγκατασταθούν στο δημοτικό διαμέρισμα Νέου Μυλοτόπου.
Αν και τα χρόνια που ζει στη… μοναξιά της είναι πολλά, όπως και τα σημάδια του χρόνου, υπάρχουν μερικά σπίτια που στέκουν πληγωμένα μεν αλλά αγέρωχα, και υπενθυμίζουν πως κάποτε εδώ υπήρχε ζωή. Αρκετοί βέβαια είναι αυτοί που προσπαθούν να συντηρήσουν τα σπίτια των γονιών τους και να διατηρήσουν την ιστορία τους ζωντανή.
Από την ευημερία στην εγκατάλειψη
Το χωριό, παρά τη γεωγραφική του απομόνωση, ευημερούσε στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Υπάρχουν ερείπια από τα κεραμοποιεία, τα ασβεστοκάμινα, τα παγοποιεία και τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας ξυλείας τα οποία αποδεικνύουν ότι μέχρι την απελευθέρωση από τους Τούρκους η Κρώμνη συμβάδιζε από άποψη τεχνολογίας με τη Θεσσαλονίκη.
Το 1918 αναγνωρίστηκε ως κοινότητα Κορνισιόρ, ενώ το 1926 μετονομάστηκε σε Κρώμνη. Οι γηγενείς κάτοικοι της (εντόπιοι), κυρίως ξυλοκόποι και κτηνοτρόφοι, επιβίωσαν με αυτάρκεια ακόμη και σε δύσκολες εποχές.
Από την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα μέχρι την περίοδο του Εμφυλίου η Κρώμνη γίνεται επίκεντρο συγκρούσεων. Στην περιοχή Έμπεδα έχει εγκατεστημένο το αρχηγείο του ο ΔΣΕ και η Κρώμνη είναι το κοντινότερο χωριό. Οι συγκρούσεις με τις δυνάμεις Κατοχής και τους τοπικούς συνεργάτες τους συνεχίζεται και στον Εμφύλιο, και ο πληθυσμός του χωριού μειώνεται την περίοδο αυτή.
Η δύσβατη θέση της της φάνηκε χρήσιμη κατά την περίοδο της Κατοχής, καθώς ο γερμανικός στρατός δεν μπόρεσε να την προσεγγίσει.
Μετά τον πόλεμο το χωριό σταδιακά αύξησε τον πληθυσμό του λόγω κυρίως του καλού κλίματος και του εύφορου εδάφους που πρόσφερε αυτάρκεια στα δύσκολα χρόνια. Το 1971 το χωριό είχε 610 κατοίκους, και 150 παιδιά στο σχολείο. Παρά την άνοδο του αριθμού των κατοίκων, το χωριό παρέμενε απομονωμένο και το γεγονός αυτό οδήγησε τους κατοίκους του στη δύσκολη απόφαση της εγκατάλειψης. Έτσι, μετεγκαταστάθηκαν στο χωριό Νέος Μυλότοπος.
Εικόνες που σε ταξιδεύουν
Αν σας βγάλει ο δρόμος σας, μην παραλείψετε να επισκεφθείτε την Κρώμνη. Κάθε σπίτι, κάθε γειτονιά έχει να σας διηγηθεί και μια ιστορία. Ο καθαρόαιμος, μη εξωραϊσμένος χαρακτήρας της γίνεται το αυθεντικό ταξίδι του επισκέπτη στα προπολεμικά χρόνια. Ακατοίκητα λίθινα σπίτια – άλλα μισογκρεμισμένα, αλλά «κυριευμένα» από τη… λαιμαργία της φύσης και την αδυσώπητη φθορά του χρόνου, και άλλα που αντιστέκονται πεισματικά να υποκύψουν σε όλα αυτά, χάρη στη φροντίδα των ιδιοκτητών τους.
Το παλιό Δημοτικό Σχολείο, η εκκλησία του Αγίου Νικολάου (1858), η βρύση με το τρεχούμενο νερό, οι πηγές, οι σπηλιές του δάσους, το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον γίνονται οι εικόνες μιας ζωής που σταμάτησε στο χρόνο. Λίγο πιο κάτω διατρέχει ο παραπόταμος του Αξιού, η Γραμμόσκα, όπου υπάρχουν σπάνια είδη χλωρίδας.
Η Κρώμνη βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα του νομού Πέλλας, 48 χλμ βορειοανατολικά της Έδεσσας, στην πρώην επαρχία Γιαννιτσών.
Το διήμερο 20-21 Μαΐου στον παραδοσιακό οικισμό της Κρώμνης πραγματοποιούνται εκδηλώσεις προς τιμήν του Αγίου Νικολάου. Στις 20 Μαΐου είναι η αποκομιδή των λείψανων, ενώ ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κρωμνιωτών «Άγιος Νικόλας», ο οποίος ιδρύθηκε το 1983, τιμά τον τόπο του με χορούς και τραγούδια, τόσο με τη χορευτική ομάδα όσο και με τοπικά μουσικά συγκροτήματα.
Παράλληλα, σκοπός του Συλλόγου είναι να αξιοποιηθεί κάποια στιγμή το χωριό και να αναπτυχθεί όπως πρέπει, έτσι ώστε σαν παραδοσιακός οικισμός να αποτελέσει τουριστικό προορισμό.
Φωτογραφίες: Δημήτρης Μυλωθρίδης (εθελοντής πολιτικής προστασίας).
Πηγή: life-events.gr (mε πληροφορίες από giannitsa.gr, hellenicaworld.com).