Το Κάστρο Κόβατα (τουρκιά: Kov Kalesi) βρίσκεται σε ένα ύψωμα έξω από το σημερινό χωριό Εσένγιουρτ (Esenyurt) στο νομό Αργυρούπολης, στον ανατολικό Πόντο, και στην κυριολεξία περιμένει τους επισκέπτες του, μιας και μετά την αναστήλωσή του υψώνεται και πάλι περήφανα, θυμίζοντας τη μακρά ιστορία του.
Σύμφωνα με τουρκικές πηγές χτίστηκε πριν από 658 χρόνια από τον Αλέξιο Γ΄ τον Κομνηνό προκειμένου ν’ αντιμετωπιστούν οι εξ Ανατολών απειλές. Σύμφωνα με την Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού όμως είναι αρχαιότερο, και μάλιστα κατά πάσα πιθανότητα σχετιζόταν με τον Οίκο των Δωρανιτών που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην ίδρυση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας και την επικράτηση της δυναστείας των Μεγαλοκομνηνών.
Η οικογένεια των Δωρανιτών
Ο αριστοκρατικός οίκος των Δωρανιτών, που καταγόταν από την ύπαιθρο της Τραπεζούντας, πιθανότατα από τη Δρύωνα (Κόβατα), εμφανίζεται πρώτη φορά το 1204, την περίοδο δηλαδή της ίδρυσης της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας. Θεωρείται από τις αυτόχθονες οικογένειες του Πόντου, οι οποίες ενίσχυσαν τους Μεγαλοκομνηνούς στην προσπάθειά τους να εδραιωθούν στην επικράτεια, στηρίζοντάς τους τόσο με ανθρώπινο δυναμικό όσο και υλικά. Ωστόσο, στοιχεία για τα μέλη της εκείνης της περιόδου δεν υπάρχουν.
Οι Δωρανίτες πρωταγωνίστησαν σε διαμάχες και συνεργάστηκαν επανειλημμένα με άλλες αριστοκρατικές οικογένειες της Τραπεζούντας, όπως τους Σχολάριους, τους Καβασίτες, τους Καμαχηνούς και τους Τζανιχίτες, με σκοπό την απόκτηση περισσότερης πολιτικής δύναμης και την επιβολή της επιθυμητής κοινωνικοπολιτικής ισορροπίας. Στις αρχές Ιουνίου του 1350 ο Κωνσταντίνος Δωρανίτης συνελήφθη μαζί με τον αδελφό του, μέγα στρατοπεδάρχη Θεόδωρο Δωρανίτη (Πιλέλη), και με άλλα μέλη της οικογένειάς του και κλείστηκαν για μικρό χρονικό διάστημα σε φυλακές ειδικά διαμορφωμένες για τους άρχοντες.
Τα στοιχεία για την περαιτέρω εξέλιξη του οίκου κατά τον 15ο αιώνα είναι λιγοστά. Για την πορεία της οικογένειας μετά την πτώση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας στους Οθωμανούς, το 1461, δεν υπάρχουν πηγές.
Οι καλές σχέσεις με τον οίκο των Μεγαλοκομνηνών φαίνεται ότι διατηρήθηκαν ως την κατάκτηση της αυτοκρατορίας από τους Οθωμανούς, καθώς υπάρχουν αναφορές για κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας, τον Ιωάννη Δωρανίτη, που έφερε το αξίωμα του πρωτόπαπα το 1432, επί Ιωάννη Δ΄ Μεγάλου Κομνηνού (1429-1458). Έκτοτε χάνονται τα ίχνη του οίκου των Δωρανιτών, όπως χάθηκαν και άλλων αριστοκρατικών οικογενειών της Τραπεζούντας.