Back to top

Η Ροδόπη σε τουριστικό οδηγό του 1968

02/06/2019 - 10:11

Το 1968 πρωτοκυκλοφόρησε ο "οδηγός της Θράκης" του Τάκη Ακρίτα. Συγκρίνοντας την περιγραφή του με την σημερινή υπάρχουσα κατάσταση διαπιστώνουμε πόσο αναπτύχθηκε ο Νομός Ροδόπης μέσα σε 50 χρόνια καθώς και μας ενημερώνει πόσους κατοίκους είχαν οι οικισμοί τότε και τώρα, όπως και τα ονόματα των ιδιοκτητών των επιχειρήσεων που λειτουργούσαν εκείνη την εποχή.

Η περιγραφή: Μπαίνοντας στο νομό Ροδόπης από το Πόρτο Λάγος συναντάμε πρώτα την λίμνη Βιστωνίδα, το υφάλμυρα νερά της έχουν κυπρίνους (σαζάνια) κεφάλους και τα περιφημότερα και νοστιμότερα χέλια. Οι Γερμανοί πριν τον πόλεμο, τα μετέφεραν ζωντανά μέσα σε ειδικά βαγόνια με νερό της λίμνης στη Γερμανία σε ειδικά ενυδρεία. Ακολούθως φτάνουμε στο Φανάρι όπου υπάρχει και ναυτικός φανός για την οδήγηση των ναυτιλλομένων. Εδώ υπάρχει τουριστικό περίπτερο, καφεζυθεστιατόριο και 2 δωμάτια ύπνου με 6 κρεβάτια. Επίσης νοικιάζονται και σπίτια. Έχει θαυμάσια πλαζ - ντουζ - αποδυτήρια, θάλασσα καθαρή, αμμουδιά υπέροχη. Πριν από το Φανάρι 2 χλμ βρίσκεται η Αρχαία Δίκαια. Στο μέρος αυτό στη θάλασσα ήταν ως το 1920 το λιμάνι "Μπουμπαγιά".

Ξαναγυρίζουμε στο δρόμο προς Κομοτηνή. Προχωρούμε δεξιά μας το Γλυκονέρι (112 κάτοικοι). Από Γλυκονέρι δρόμος δεξιά 6 χιλιόμετρα η Πόρπη (660 κ.). Άλλος δρόμος δεξιά προς Μέση (464 κ.) και Νέα Καλλίστη (622 κ.). Άλλος δρόμος αριστερά προς Σάλπη (838 κ.), Μωσαϊκό (356 κ.), Γαλήνη (505 κ.), Παλαιά Καλλίστη (173 κ.). Δίπλα λειτουργεί Αγροτικό Οικοτροφείο με πολυποίκιλες εγκαταστάσεις. Αριστερά διακρίνεται ο πρότυπος αμπελουργικός σταθμός. Υποδειγματικό ίδρυμα που καλλιεργούνται δεκάδες ποικιλίες αμπελιών. Παλλάδιο (391 κ.). Σε λίγο δρόμος αριστερά προς Αμβροσία (1945 κ.). Αίγειρος (Νέο Καβακλή 264 χλμ από την Θεσσαλονίκη) πλούσια και μεγάλη κωμόπολη κτισμένη δεξιά και αριστερά του δρόμου. Βλέπει κανείς ωραία κέντρα. Περιποιημένοι δρόμοι, δεντροστοιχίες, πλατείες. Οι κάτοικοι είναι πρόσφυγες από το Καβακλί της Βουλγαρίας, οι γυναίκες φορούν χαρακτηριστική πολύχρωμη ενδυμασία, που υφαίνεται στους σπιτικούς αργαλειούς. Τα κορίτσια φορούν στο κεφάλι χρωματιστό κεντητό μαντήλι, πάνω στο μαντήλι είναι περασμένες σειρές από χρυσά νομίσματα. Στο πανηγύρι που γίνεται στο "Φατήρ - Γιακά" στις 23-25 Αυγούστου προς τιμή της Παναγίας, χορεύουν και τραγουδούν με συνοδεία νταουλιών, κλαρίνων και ζουρνάδων. Στο κέντρο του χωριού σερβίρεται γλυκόπιοτο ντόπιο ούζο.

Από την Αίγειρο, η Μεσούνη (460 κ.), το Μεσοχώρι (275 κ.), η Παραδημή. Σε λίγο δρόμο αριστερά το Υφανταί. Πριν όμως μπούμε στην Κομοτηνή ρίχνουμε μια ματιά και στην άλλη διαδρομή από Ξάνθη προς Κομοτηνή μέσω Ιάσμου (2.224 κ.). Η κωμόπολις αυτή είναι πολύ ανεπτυγμένη. Η πνευματική καλλιέργεια των κατοίκων είναι αξιοπρόσεκτη. Εδώ βρίσκει κανείς εστιατόρια, καφέ μπαρ και εξοχικά κέντρα με πίστες και χορό. Από τον Ίασμο δεξιά προς Διαλαμπή (900 κ.), προς τον Πολύανθο (1.250 κ.) διακρίνουμε τμήματα της αρχαίας Εγνατίας Οδού. Περνούμε την γέφυρα "Κουρού - Τσάϊ". Είναι ο αρχαίος ποταμός "Κομψάτος" ή "Κουδητός". Δίπλα βρίσκεται η ρωμαϊκή τοξοτή γέφυρα.

Φτάνοντας στον Πολύανθο ο πληθυσμός ανάμεικτος χριστιανοί και μουσουλμάνοι. Οι μουσουλμάνες με δύο κουβάδες περασμένους σε ένα ξύλο ή με τις στάμνες κουβαλούν το νερό από τους τσεσμέδες (βρύσες) του χωριού. Μετά τον Πολύανθο οι οροσειρές αριστερά είναι το Παπίκιο Όρος. Σε λίγο δρόμο αριστερά προς Σώστη (1100 κ.) Μέγα Πιστό (907 κ.), Μίσχος, Μελέτη (529 κ.).

Ακολούθως περνούμε την γέφυρα Κουλακλόγλου το ποτάμι Πος-Πος ή Βοζβόζη κάτω από θεόρατες και άπειρες λεύκες ενώ αριστερά μας αφήνουμε τις εγκαταστάσεις του κτηνοτροφικού σταθμού Κομοτηνής. Έτσι σε 266 χλμ απόσταση από την Θεσσαλονίκη μπαίνουμε στην Κομοτηνή.

Η Κομοτηνή είναι η πρωτεύουσα της Θράκης με έδρα Νομαρχία (άλλοτε Γενική Διοίκηση), Μεραρχία, Ανωτέρας Διοίκησης Χωροφυλακής και άλλων υπηρεσιών, χωμένη κυριολεκτικά στο πράσινο, με πολλά τζαμιά δίνει την εντύπωση ιδιόρρυθμης πολιτείας. Βρίσκεται στο κέντρο μιας ευρύτατης κοιλάδας. Αποτελεί εμπορικό, οικονομικό και συγκοινωνιακό κέντρο της Θράκης και της σιδηροδρομικής γραμμής του Σεμπλόν - Όριαν που ξεκινά από την Αθήνα και φτάνει στην Κωνσταντινούπολη. Έχει ζωηρή εμπορική κίνηση. Σημαντική είναι η οικιακή της βιοτεχνία των βαμβακερών και μάλλινων υφασμάτων. Συγκεντρώνει επίσης την κυριότερη επιστημονική και πνευματική κίνηση της Θράκης. Οι κάτοικοι της ανέρχονται σε 32.400 περίπου και ασχολούνται κυρίως με το εμπόριο γεωργικών προϊόντων, καπνού, ζώων, δερμάτινων κλπ. Απέχει 23 χλμ μονάχα από τα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Η Κομοτηνή έχει 45 μ. υψόμετρο είναι η πολιτεία με το πιο έντονο ανατολίτικο χρώμα.

Το μαγευτικό οροπέδιο και οι κοιλάδες γύρω από την πόλη προσφέρονται για το κυνήγι της πέρδικας, του λαγού και άλλων θηραμάτων. Σε κάθε βήμα σου μέσα στις μουσουλμανικές συνοικίες συναντάς μουσουλμάνες με φρετζέδες. Στενά σοκάκια λιθοστρωμένα με πέτρα από γρανίτη της Ροδόπης και ορισμένοι δρόμοι ασφαλτοστρωμένοι. Είναι μια πόλη ιδιόρρυθμη χαρακτηριστική. Πολλά σπίτια στις μουσουλμανικές συνοικίες είναι κι αυτά παράξενα, καφάσια με κλειστά παράθυρα. Σύγχρονα, περιποιημένα, νοικοκυρεμένα σπίτια τα χριστιανικά. Η Νομαρχία τριώροφο οίκημα, δωρεά του Κομοτηναίου Νέστορα Τσανακλή. Η Λέσχη Κομοτηναίων είναι το καλύτερο ψυχαγωγικό κέντρο της πόλης, τους χειμερινούς μήνες οργανώνονται χοροί από συλλόγους και σωματεία. Το Σισμανόγλειο Νοσοκομείο μεγαλοπρεπέστατο κτίριο. Το μέγαρο Ο.Τ.Ε. τα τρία Τ.Τ.Τ. στην πλατεία Ελευθερίας (δωρεά του Δασίου, σήμερα πλατεία Αρχιεπισκόπου Χρυσάνθου το Ωδείο). Το μέγαρο της Εργατικής Εστίας όπου δίνονται και θεατρικές παραστάσεις (σήμερα το REX).

Η Κομοτηνή έχει ένα από τα καλύτερα πάρκα της Ελλάδος! "Το άλσος της Αγίας Παρασκευής". Μέσα στο πάρκο, ειδικός χώρος παιδικής χαράς και περίπτερο με καλλωπιστικά πτηνά και ζαρκάδια. Η όλη καλαίσθητη διαρρύθμιση, οι διάδρομοι, τα καθίσματα, η ποικιλία των λουλουδιών και η ωραία μουσική, που μεταδίδεται από τα μεγάφωνα κάνουν το άλσος ιδεώδη τόπο για ανάπαυση και ψυχαγωγία. Άλλο πάρκο, το άλσος του Ηρώου στην οδό Αισώπου (μπροστά στο Μουσείο), όπου υπάρχει δημοτικό κολυμβητήριο και κυλικείο. Η πισίνα έχει μήκος 50 μ. πλάτος, 16 μ. και μεγάλος βάθος. Είναι η καλύτερη πισίνα της βορείου Ελλάδος. Προσφέρεται για αγώνες και διοργανώνονται εκεί δεξιώσεις και χοροί. Το δασύλλιο "Χίλια δέντρα" (στον ΟΑΕΔ και Πανθρακικό Στάδιο) έχει και τουριστικό περίπτερο. Το άλσος στην οδό Ν. Πλαστήρα. Η Κομοτηνή έχει Εθνικό Στάδιο όπου γίνονται ποδοσφαιρικές συναντήσεις και αθλητικοί αγώνες. Ο στίβος είναι ωραίος και μεγάλος. Στην Κομοτηνή λειτουργεί πλήρως Ωδείο. Η πόλις έχει ραδιοφωνικό σταθμό και παρουσιάζει μια αξιόλογη πνευματική εκπολιτιστική κίνηση.

Οι κάτοικοί της είναι φιλόξενοι και ευγενείς. Έχει άφθονα κρύα νερά, που βγαίνουν από τα σπλάχνα της γης. Υπάρχουν τόσα πολλά νερά, που μ' ένα σωλήνα να τρυπήσει κανείς σε βάθος δύο - τριών μέτρων θα αναβλύσει καθαρό και εύγεστο νερό. Η περιοχή παράγει δημητριακά, καπνό, βαμβάκι και κτηνοτροφικά προϊόντα. Η ζωή της είναι σχεδόν φθηνή. Η εβδομαδιαία αγορά κάθε Τρίτη προκαλεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί μαζεύονται οι κάτοικοι όλων των γύρω χωριών και έμποροι από την Θεσσαλονίκη και άλλες πόλεις.

Οι περισσότεροι μουσουλμάνοι διατηρούν την παλαιά και περίεργη ενδυμασία τους, τα ήθη, έθιμα και τις θρησκευτικές παραδόσεις τους. Το μπαϊράμι, το ραμαζάνι, η φωνή του μουεζίνη από το τζαμί και τα νταούλια των πανηγυριών δίνουν μια ξεχωριστή νότα στην πόλη, κάτι μοναδικό για την Ελλάδα. Στα μουσουλμανικά μαγαζιά θα βρούμε ποικιλία ανατολίτικων φαγητών και γλυκισμάτων. Πουθενά δεν θα πιούμε τον καφέ του "Μουσταφά" που έχει μεγάλη φήμη.

Ο επισκέπτης που θα κάνει μια βόλτα στην Πολιτεία, αμέσως θα διαπιστώσει πως είναι μια πολιτεία αντιθέσεων. Πλούτος από την μια μεριά, φτώχεια από την άλλη. Κοντά σ' ένα φτωχικό σπιτάκι υψώνεται αγέρωχο ένα ψηλό μοντέρνο σπίτι. Το παλιό με το νέο. Το πλούσιο με το φτωχό. Το μουσουλμανικό με το ευρωπαϊκό. Η πρόοδος με την οπισθοδρομικότητα. Οι αντιθέσεις αυτές παρατηρούνται και στην συμπεριφορά των ανθρώπων στο φέρσιμο, στους τρόπους, στο ντύσιμο. Οι αντιθέσεις αυτές είναι τόσο γοητευτικές.

Προχωρώντας κάποιος προς τα άκρα της πόλης αρχίζουν να παρουσιάζονται πάλι οι κτυπητές αντιθέσεις. Δίπλα πάλι από το πάρκο της Αγίας Παρασκευής προβάλλει ο χείμαρρος "Μπουκλουτζάς" με σορούς από χαλάσματα και πέτρες.

Μια όμορφη γέφυρα εδώ από την οποία πηγαινοέρχονται σαν μυρμήγκια τα αυτοκίνητα και οι άνθρωποι. Πιο πέρα προς την αφετηρία των λεωφορείων (σήμερα Εθνική Τράπεζα) δρόμοι στενοί χωρίς σχέδιο, πλατείες φτωχικές γυμνές και λιγοστές. Σπίτια προς το δρόμο  των δικαστηρίων χωρίς αρχιτεκτονικό ρυθμό και παμπάλαια. Προς την μουσουλμανική συνοικία αγορές με τσαντίρια. Πολίτες της Ροδόπης στα παζάρια, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, ανακατωμένοι συνθέτουν ένα σύνολο μπερδεμένο μα πολύ γραφικό.

Ο ρομαντικός νοσταλγός της λάγνας ανατολής, θα ξεχαστεί πολλές φορές περνώντας από τα καλντερίμια της μουσουλμανικής συνοικίας. Θα συναντήσει μερικές μουσουλμάνες με το φερετζέ που θα αποφεύγουν το βλέμμα του. Κάπου - κάπου θα δει μερικές καμήλες φορτωμένες. Ο διαβάτης της λεωφόρου Βενιζέλου, του κεντρικότερου δρόμου της Κομοτηνής φτάνει να περάσει ίσα - ίσα ενα αυτοκίνητο. Εκεί βρίσκονται τα ακριβότερα μαγαζιά. Η γέφυρα των Γάλλων, η ψαράδικη αγορά, δίπλα το ρεστοράν "Τ΄Αδέλφια" και παραδίπλα στην είσοδο της πλατείας το καφεκοπτείο του Φάνη Κέκκερη με τον ωραίο καφέ του. Το μητροπολιτικό μέγαρο, οι εκκλησίες, τα τζαμιά, μπερδεύονται στο τέλος στο μυαλό του επισκέπτη. Κάποτε προς το Καβακλή κοντά στην Κομοτηνή λειτουργούσε ένα αεροδρόμιο. Ο επισκέπτης έβλεπε από το αεροπλάνο όταν πήγαινε να προσγειωθεί το πανόραμα της πόλης. Στο κέντρο της πόλης βρίσκεται το προσωρινό Αρχαιολογικό Μουσείο (σήμερα η Δ.Ε.Υ.Α.Κ.). Εκεί ο έφορος Αρχαιοτήτων Α. Βαρβίτσας τοποθέτησε τις αρχαιότητες που βρισκότανε στο Γυμνάσιο Αρρένων και σημερινά χωριά της περιοχής.

Συγκοινωνίες υπήρχαν σιδηροδρομικές με τους Σ.Ε.Κ.. Οδικώς με λεωφορεία ή σε συγκοινωνία, ΚΤΕΛ Ν. Ροδόπης. Γραφείο εκδόσεως Ολυμπιακής, Ι. Γκρούδας, πλ. Βασ. Κωνσταντίνου 30. Αστική συγκοινωνία Ηρώων 5, ΚΤΕΛ τρεις γραμμές από πλατεία προς Ρέμβη Σ.Σ. Κομοτηνής, Στρατώνες, Νοσοκομείο.

Πρακτορείο ορεινών περιοχών Γ. Μολλάς Αγχιάλου 43. Ταξί πλατεία Βασ. Κωνσταντίνου, Γρατινης 1, γραφείο ταξιδιών Εμ. Ράπτης Μαρωνείας 5, Δ. Δαμιανός Ιωαννίνων 5, Ζ. Παπαγεωργίου και Σια Ο.Ε. Κατάστημα ανταλλακτικών - Πρατήριο βενζίνης πλατεία Βασ. Κωνσταντίνου 48. Ξενοδοχείο Ξενία (Ε.Ο.Τ. Β') Σισμάνογλου 42, δωμάτια 26, λουτρό, ντουζ, κεντρική θέρμανση, πρόγευμα υποχρεωτικό, εστιατόριο, τιμές μονόκλινου 120 δραχμές, δίκλινο 166 δραχμές. Αστόρια πλ. Βασ. Κωνσταντίνου 37, τηλ. 2707, δωμάτια 16, λουτρό, ντους, κεντρική θέρμανση, μονόκλινο 53 δρχ, δίκλινο 85 δρχ. Βίλλα-Παρκ (Γ) Αδριανουπόλεως 4 (σήμερα ταβέρνα η Φάρμα), δωμάτια 10, λουτρό, ντους, κεντρική θέρμανση, τιμές μονόκλινου 120 δρχ, δίκλινο 166 δρχ. Όλυμπος Παλάς (Δ) Ευριπίδου 31, τηλ. 2895, δωμάτια 22, λουτρό, ντουζ, κεντρική θέρμανση. Βυζάντιο (Δ) Ν. Τσανακλή 3, δωμάτια 10, λουτρό, θερμάστρες. Ελλάς (Ε), Ν. Τσανακλή 35, τηλ. 2055 δωμάτια 11, λουτρό, ντούς, θερμάστρες. Εστιατόριο Τ' Αδέλφια, αφοί Κουρτίδη τηλ. 2654. Χ. Παπαδόπουλος Βασ. Γεωργίου 11. Ταβέρνες "Κοτόπουλα" Ν. Ζωιδου 25. Εξοχικά κέντρα "Όασις" Ν. Πλαστήρα 2 με ορχήστρα. "Άφρικα" (νάιτ κλαμπ), Μαρωνείας 83 (αργότερα Βράχος Νο1 ντισκοτέκ). Ανθωπολεία: Κ. Δαμιανού - Θ. Παυλίδη Βενιζέλου 2. Δ. Αντωνιάδη Βενιζέλου 27. Ζαχαροπλαστεία: Δ. Βασδέκη Βενιζέλου 34. Δ. Χρυσοχοΐδη Κιλκίς 17 και άλλα, σπεσιαλιτέ χαλβάδες, μποξάς (δροσιστικό ποτό), στραγάλια. Κινηματογράφος χειμερινός και θερινός. Φαρμακεία: Σ. Αναστασιάδου Βενιζέλου 24, Δ. Βάρναλη Κρητών 23, Ι. Σταμπουλίδη Μπιζανίου 8, Κ. Τσολακίδου Β. Γεωργίου 13. Μετεωρολογικός Σταθμός στο αεροδρόμιο. Ανωτέρα Διοίκησης Χωροφυλακής Θράκης στην οδό Ξάνθης, Διοίκηση Χωροφυλακής Καραολή 5, Τμήμα Ασφαλείας οδός Ξάνθης. Επιθεώρηση στοιχειώδους Εκπαίδευσης Α' Περιφέρειας Ιώνων 1, Β' Περιφέρειας Νικηταρά 8. Βιβλιοπωλείο Α. και Ν. Βασιλικός πλ. Βασ. Κωνσταντίνου 12, Β. Βαφειάδης Βενιζέλου 37, τηλ. 3072, Αθ. Παριανός Βενιζέλου 37. Πρακτορείο Εφημερίδων Β. Σαλαπάτας Βενιζέλου 6, Λ. Τσαϊλάς Ανδρούτσου 1. Λουτρά δημοτικά (πλ. Ελευθερίας σήμερα το ΚΑΠΗ). Εφημερίδες: "Θρακικά Νέα" Κασκύρου 3, τηλ. 491. "Κομοτηνή" πλ. Βασ. Κωνσταντίνου 25, τηλ. 2771. "Σεμπάτ" (μουσουλμανική) Βασ. Παύλου 4. "Χαραυγή" Ευριπίδου 33, "Χρόνος" πλατεία Βασ. Κωνσταντίνου 61, τηλ. 2791. Περιηγητική Λέσχη Μ. Μουσούρης Βενιζέλου 7. Καθαριστήρια: Χ. Λάκκα Καραολή 7, Α. Λάκκα Βενιζέλου αδιεξ. Β'4, Ν. Σταματιάδης Βενιζέλου 7, Ν.Τότεφ Τούντζας 20. Κατάστημα φωτογραφικών ειδών Ν. Δρίσκα Βενιζέλου 44, Ν. Βάττη Βενιζέλου 8, Αρ. Σερεβέτα Βενιζέλου 14. Πλάζ οργανωμένη στο Φανάρι με ομπρέλες, ντους, αμμουδιά, αναψυκτήριο.

13 χλμ από την Κομοτηνή είναι χτισμένη η Γρατινή η βυζαντινή Γρατιανούπολης. Είναι η πατρίδα του αείμνηστου Αρχιεπισκόπου Αθηνών Χρυσάνθου. Εντύπωση προκαλούν οι τοπικοί χοροί των γυναικών που εξακολουθούν να φορούν με υπερηφάνεια την παλιά τους φορεσιά. Η Γρατινή λόγω της τοποθεσίας και του ωραίου κλίματος της προσφέρεται σαν εξαίρετος τόπος παραθερισμού. Από Γρατινή μετά συναντάμε την Φιλλύρα (τα παλιά Ξύδια 924 κ.), από την Φιλλύρα πάμε στην Αρίσβη 1.364 κ. και από εκεί η διαδρομή μέχρι τις Σάπες είναι θαυμάσια ο δρόμος περνάει ανάμεσα από δενδροστοιχίες και από λεύκες που τον σκιάζουν ολότελα. Οι Σάπες (το παλαιό Σαψί (6.000 κ.) έχει πρατήριο βενζίνης, Γολγάκης, Καραθανάσης, εστιατόριο Βασ. Τσερέπα (Παλλάδιον), πρακτορείο εφημερίδων Θέμελης. Ξεκινώντας προς Αλεξανδρούπολη συναντάμε το Αρσάκειο 1.140 κ. Στο χωριό υφαίνουν όμορφα κιλίμια. Κάθε φθινόπωρο τηρείται το έθιμο της "Τζαμάλας", κατάλοιπο διονυσιακής γιορτής που είχε σκοπό την επίκληση προς τους θεούς για την καρποφορία της γης.

Εδώ τελειώνει η περιήγηση και η ξενάγηση του έντυπου οδηγού του Τάκη Ακρίτα για την Ροδόπη όπως την είδε το 1968. Εμείς ας συγκρίνουμε με το σήμερα της Ροδόπης.

Πηγές
Τάκη Ακρίτα - Οδηγός Θράκης 1968