Back to top

Ἔρευνα: Γιὰ πρώτη φορὰ γεννιοῦνται λιγότερα ἀπὸ 100.000 παιδιὰ τὸν χρόνο στὴν Ἑλλάδα

31/01/2019 - 09:38

Πλέον, καὶ γιὰ πρώτη φορὰ ἀπὸ τότε ποὺ καταγράφονται στοιχεῖα, στὴν Ἑλλάδα γεννιοῦνται λιγότερα ἀπὸ 100.000 παιδιὰ τὸν χρόνο. Ἀπὸ τὸ 2011 καὶ μετά, γιὰ πρώτη φορὰ ἀπὸ τότε ποὺ ὑπάρχουν στοιχεῖα, ὁ πληθυσμὸς τῆς Ἑλλάδας μειώνεται.

Σύμφωνα μὲ τὰ ἀποτελέσματα πρόσφατης ἔρευνας τῆς διαΝΕΟσις, μέχρι τὸ 2050 θὰ εἴμαστε λιγότεροι (8,8 ἑκατομμύρια, σύμφωνα μὲ τὸ μεσαῖο σενάριο) καὶ γηραιότεροι (τὸ 1/3 τοῦ πληθυσμοῦ θὰ εἶναι ἄνω τῶν 65 ἐτῶν, ἀπὸ 1/5 σήμερα).

Οἱ σημαντικὲς προκλήσεις ποὺ προκύπτουν ἀπὸ αὐτὸ τὸ φαινόμενο, ὅπως ἀναφέρει ἡ ἔρευνα, εἶναι πολυάριθμες καὶ ἡ διαΝΕΟσις ἔχει ἤδη ἀρχίσει νὰ τὶς ἐπισημαίνει στὸν δημόσιο διάλογο.

Ἕνας ἀπὸ τοὺς παράγοντες ποὺ ἐπηρεάζουν τὸ δημογραφικὸ πρόβλημα εἶναι ἡ... γονιμότητα.
Ὁμάδα ἐρευνητῶν τοῦ Ἐθνικοῦ Κέντρου Κοινωνικῶν Ἐρευνῶν (ΕΚΚΕ), μὲ συντονιστὴ καὶ ἐπιστημονικὸ ὑπεύθυνο τὸν Διευθυντὴ Ἐρευνῶν τοῦ ΕΚΚΕ Διονύση Μπαλοῦρδο, μελέτησαν γιὰ λογαριασμὸ τῆς διαΝΕΟσις τὰ διαθέσιμα δεδομένα γιὰ τὴ γονιμότητα στὴν Ἑλλάδα, κατέγραψαν τὴν κατάσταση καὶ στὸν ὑπόλοιπο κόσμο, ἀνέλυσαν τὰ αἴτια τῶν φαινομένων ποὺ ἐπικρατοῦν καὶ τὶς οἰκογενειακὲς πολιτικὲς ποὺ ἀκολουθοῦν χῶρες ποὺ κατόρθωσαν νὰ τὰ διαχειριστοῦν καλύτερα ἀπὸ ἄλλες, καὶ κατέληξαν σὲ μία μελέτη ἡ ὁποία, ἐκτὸς ἀπὸ τὴ χαρτογράφηση τοῦ προβλήματος, περιγράφει καὶ προτάσεις πολιτικῆς γιὰ τὴν ἀντιμετώπισή του.

Παρακάτω ἀναφέρονται μερικὰ ἀπὸ τὰ βασικὰ στοιχεῖα τοῦ θέματος τῆς χαμηλῆς γονιμότητας στὴν Ἑλλάδα καὶ ἀλλοῦ, τὴν εἰκόνα τῆς σημερινῆς κατάστασης, καθὼς καὶ τρόπους ἀντιμετώπισής του.

Σήμερα οἱ οἰκογένειες γίνονται μικρότερες. Οἱ μονομελεῖς καὶ οἱ μονογονεϊκὲς οἰκογένειες αὐξάνονται. Λίγα ζευγάρια συμβιώνουν καὶ περισσότερες γυναῖκες ἀποφασίζουν νὰ μὴν κάνουν καθόλου παιδιά, ἀπὸ ὅ,τι στὸ παρελθόν.

Ἡ μέση ἡλικία τῶν γυναικῶν ὅταν ἀποκτοῦν τὸ πρῶτο τους παιδὶ αὐξάνεται, ἐνῶ αὐξάνεται καὶ ἡ μέση ἡλικία τοῦ πρώτου γάμου, μειώνονται οἱ γάμοι καὶ αὐξάνονται τὰ διαζύγια.

Μέσα στὴν κρίση, ἡ αὔξηση τῆς ἀνεργίας καὶ ἡ οἰκονομικὴ ἀβεβαιότητα ὁδήγησαν τὰ ζευγάρια στὸ νὰ καθυστεροῦν τὴν ἀπόκτηση τοῦ πρώτου παιδιοῦ καὶ στὸ νὰ ἀναβάλλουν τὴν ἀπόκτηση δεύτερου ἢ τρίτου παιδιοῦ.

Ἡ ἀναζήτηση καὶ ἡ ἀξιοποίηση τῶν εὐκαιριῶν ἀπασχόλησης καὶ γιὰ τὰ δύο φύλα δὲν συνοδεύτηκε ἀπὸ τὴν ἀνάπτυξη ἐπαρκῶν παροχῶν, καθὼς καὶ δομῶν καὶ ὑπηρεσιῶν τοῦ κοινωνικοῦ κράτους γιὰ τὴ στήριξη τῆς οἰκογένειας.

Τὸ ἀποτέλεσμα; Οἱ Ἑλληνίδες κάνουν πολὺ λίγα παιδιά.

Ἂν εἶναι κάτι ποὺ γίνεται σαφὲς ἀπὸ τὴν ἐξονυχιστικὴ ἀνάλυση τοῦ φαινομένου στὴν ἔρευνα τῆς διαΝΕΟσις, εἶναι τὸ ὅτι τὸ θέμα τῆς γονιμότητας, ἀλλὰ καὶ τὸ δημογραφικὸ ἐν γένει, εἶναι ἕνα θέμα ἐξαιρετικὰ πολύπλοκο.

Πλέον, στὶς οἰκονομικὰ πιὸ εὐκατάστατες χῶρες τῆς Εὐρώπης λιγότερο ἀπὸ τὸ 25% τῶν γυναικῶν ἡλικίας 26 ἐτῶν εἶναι παντρεμένες -τὸ 1990 τὸ ποσοστὸ ἦταν 50%. Παρ’ ὅλα αὐτὰ αὐτὸ τὸ φαινόμενο ἐπηρέασε ἐλάχιστα τὴ γονιμότητα.

Σὲ κάποιες χῶρες ὅπως ἡ Γαλλία, μάλιστα, ἡ μείωση τῶν γάμων δὲν τὴν ἐπηρέασε καθόλου -ἁπλὰ αὐξήθηκαν οἱ ἐκτὸς γάμου γεννήσεις.

Στὴν Ἑλλάδα μπορεῖ νὰ ἔχουμε τὸ μικρότερο ποσοστὸ γεννήσεων ἐκτὸς γάμου (9,4%) ἀπὸ ὁπουδήποτε ἀλλοῦ στὴν Εὐρώπη, ἀλλὰ σὲ 11 ἄλλες χῶρες οἱ γεννήσεις ἐκτὸς γάμου εἶναι περισσότερες ἀπὸ τὶς γεννήσεις ἐντὸς (στὴν Ἰσλανδία 7 στὶς 10 γεννήσεις εἶναι ἐκτὸς γάμου).

Ἡ ἔρευνα καταγράφει ἀναλυτικά τούς μηχανισμοὺς μὲ τοὺς ὁποίους, σύμφωνα μὲ τὶς σύγχρονες κοινωνιολογικὲς προσεγγίσεις, αὐτὲς οἱ κοινωνικὲς ἀλλαγὲς ἐπηρεάζουν τὸν δείκτη γονιμότητας στὶς σύγχρονες κοινωνίες.

Στὴν Ἑλλάδα οἱ ἀλλαγὲς αὐτὲς ἔχουν ξεκινήσει ἀπὸ τὰ τέλη τῆς δεκαετίας τοῦ ’80 κιόλας, ὅταν ὁ δείκτης γονιμότητας πέρασε κάτω ἀπὸ τὸ 1,5, ἕνα κρίσιμο ὅριο.

Ὅπως ἐπισημαίνεται στὴν ἔρευνα, "καμία κοινωνία ποὺ ἔχει πέσει κάτω ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἐπίπεδο μέχρι σήμερα δὲν ἔχει κατορθώσει νὰ ἐπιστρέψει ξανὰ πάνω ἀπὸ αὐτό".

Οἱ ἴδιες κοινωνικὲς ἀλλαγὲς ποὺ εἶχαν τὰ ἴδια ἀποτελέσματα καὶ στὶς ἄλλες κοινωνίες, καὶ ἐπιπλέον καὶ ἡ μεγάλη οἰκονομικὴ κρίση τῶν τελευταίων χρόνων, ἐπηρέασαν δραματικὰ τὶς γεννήσεις στὴ χώρα μας.

Πλέον, τὰ τελευταία χρόνια στὴν Ἑλλάδα γεννιοῦνται λιγότερα ἀπὸ 100.000 παιδιὰ τὸν χρόνο, γιὰ πρώτη φορὰ ἀπὸ τότε ποὺ καταγράφονται στοιχεῖα. Πιὰ μόνο στὴν Κρήτη καὶ τὰ νησιὰ τοῦ Νοτίου Αἰγαίου γεννιοῦνται περισσότεροι ἀπὸ ὅσους πεθαίνουν.

Ἡ διάμεση ἡλικία τῶν Ἑλλήνων πλέον φτάνει τὰ 44 ἔτη (ἀπὸ 39 τὸ 2000 καὶ 30 τὸ 1960). To 1999 o δείκτης γονιμότητας στὴ χώρα μας ἔφτασε στὸ ναδὶρ τοῦ 1,23, κάτω δηλαδὴ ἀπὸ τὸ ὅριο τῆς "ἀκραίας χαμηλῆς γονιμότητας". Ἔκτοτε ὑπῆρξε μία μικρὴ αὔξηση (τὸ ἐπονομαζόμενο "rebound" ἢ "catching-up effect" ποὺ συνήθως ἀκολουθεῖ μεγάλες πτώσεις τῆς γονιμότητας) ἀλλὰ ὁ δείκτης παραμένει σὲ πολὺ χαμηλὰ ἐπίπεδα. Τὸ 2016 ἦταν στὸ 1,38.

Ὅπως ἀναλύεται διεξοδικὰ στὴν ἔρευνα, οἱ πολιτικὲς γιὰ τὴ γονιμότητα καὶ τὴ στήριξη τῆς οἰκογένειας κατὰ κανόνα ταξινομοῦνται σὲ τρεῖς ἄξονες:

1) Κοινωνικὴ καὶ οἰκονομικὴ ἐνεργητικὴ προστασία τῶν οἰκογενειῶν

2) Ἐναρμόνιση οἰκογενειακῆς καὶ ἐπαγγελματικῆς ζωῆς.

3) Ὑποστήριξη τῆς μητρότητας καὶ θετικὸ περιβάλλον γιὰ τὴν οἰκογενειακὴ ζωή.

Στὶς ἐπιτυχημένες περιπτώσεις οἱ ἀλλαγὲς ἀντικατοπτρίζουν τὶς κοινωνικὲς ἀλλαγὲς ποὺ συντελοῦνται στὴν κάθε κοινωνία καὶ δὲν προσπαθοῦν νὰ τὶς ἀντιστρέψουν. Αὐτὸ εἶναι πολὺ σημαντικό, καθὼς μέρος τοῦ δημόσιου διαλόγου γιὰ τὸ θέμα τῆς γονιμότητας διεθνῶς τείνει νὰ δίνει ἔμφαση στὴν ἐπιστροφὴ παρωχημένων οἰκογενειακῶν καὶ κοινωνικῶν προτύπων, μία ἐπιστροφὴ ποὺ γιὰ τὶς σύγχρονες κοινωνίες ἐκτὸς ἀπὸ ἀνεπιθύμητη εἶναι πιθανότατα καὶ ἀνέφικτη.

Διαβάστε ΕΔΩ αναλυτικα τὴν ἔρευνα τῆς διαΝΕΟσις.