Θα μπορούσε να είναι σενάριο ταινίας τρόμου! Μία χώρα «ζόμπι» που τρέφεται κλέβοντας ζωή – οικονομική, εμπορική, γεωπολιτική, πολιτισμική – από τους γείτονές της και πέρα από αυτούς. Δεν χορταίνει ποτέ. Όσο τρώει από την πίτα των άλλων, τόσο γιγαντώνεται και ζητάει κι άλλο…
Σαν να μην έφτανε αυτό, στο τιμόνι της χώρας-ζόμπι βρίσκεται ένας παλιός μικρός εμποράκος, που για να επιβιώσει πούλαγε ως έφηβος λεμονάδες σε κακόφημα σοκάκια. Με τρόπο μαγικό, ο μικρός «εμποράκος» εξελίχθηκε σε πρωθυπουργό και συνταγματικό σουλτάνο.
Δυστυχώς, η παραπάνω ιστορία δεν είναι σενάριο ταινίας, αλλά η πραγματικότητα με την Τουρκία. Πραγματικότητα που ζει η Ελλάδα και η Κύπρος καθημερινά με τη γείτονα. Ωστόσο, επειδή ο σημερινός συνταγματικός σουλτάνος της Τουρκίας έχει ταπεινή καταγωγή, δεν διαθέτει την «Ιπποσύνη» των Οθωμανών προκατόχων του. Στην πράξη υποβιβάζει το σουλτανάτο του σε πειρατική γαλέρα, με εκείνον σε ρόλο μικρού Μπαρμπαρόσα. Μπορεί η περιγραφή να ακούγεται υποτιμητική για την Τουρκία και την ηγεσία της.
Όμως ως απειλή είναι θανάσιμα επικίνδυνη για όποιον μπει, από τύχη ή πρόθεση, στη ρότα της “πειρατικής γαλέρας” της. Το μεγάλο πλεονέκτημα των πειρατών της εποχής του Μπαρμπαρόσα ήταν η δυνατότητά τους να δρουν ασύμμετρα με ότι αυτό σημαίνει ή συνεπάγεται. Το να στέλνει η Τουρκία μαζικά δεκάδες χιλιάδες μεταναστών στην ΕΕ και να αποσυντονίζει τη συμμετρική πολιτική, οικονομική και κοινωνική ζωή της Ευρώπης, δεν διαφέρει από τις πειρατικές τακτικές των σύγχρονων του Μπαρμπαρόσα.
Το να στέλνει η Τουρκία, πάνω σε ξύλινες σχεδίες μεσοπέλαγα στα νερά του γείτονά της, ψυχές ανθρώπων να πνιγούν, και αυτόματα να εγείρει ζητήματα δικαιοδοσίας σε έρευνα και διάσωση, δείχνει ότι υπάρχει σχέδιο και ότι μάλλον ο πόλεμος έχει ήδη αρχίσει και είναι ασύμμετρος και υβριδικός! Δεν είναι μόνο το χθεσινό, τραγικό, γεγονός. Δεν είναι οι δύο Έλληνες στρατιωτικοί που κρατούνται στις φυλακές της Αδριανούπολης. Δεν είναι ο εμβολισμός του σκάφους του Λιμενικού πριν εβδομάδες.
Δεν είναι οι συνεχείς παραβιάσεις του εναέριου χώρου και των θαλασσών μας. Δεν είναι οι μεταναστευτικές ροές… Είναι ότι η πειρατική γαλέρα πλέει με ορμή εναντίον μας και εμείς, εκτός από την παραδοσιακή διπλωματία και το διεθνές δίκαιο, δεν έχουμε να πούμε ή να κάνουμε τίποτε άλλο. Δεν έχουμε καταλάβει ότι ο πειρατής δεν νοιάζεται για το διεθνές δίκαιο; Αναλωνόμαστε με το να επικαιροποιούμε σχέδια και τακτικές της εποχής του Βιετνάμ, την ώρα που έχουμε απέναντί μας έναν ικανό πειρατή με δορυφόρους, βαλλιστικά όπλα και σύντομα αεροσκάφη τεχνολογίας στελθ και ένα στρατό παρανόμων που έχρισε πραιτοριανούς και εκπαίδευσε για ρεσάλτα στη διεθνή νομιμότητα και τάξη.
Αν έχουμε να διδαχθούμε κάτι από την ιστορία για το πώς θα αντιμετωπίσουμε τους σύγχρονους πειρατές είναι τα παραδείγματα των Ισπανών και των Άγγλων του 16ου και 17ου αιώνα. Οι πειρατές λυμαίνονταν τις θάλασσες και τους θαλάσσιους δρόμους του εμπορίου δρώντας αντισυμβατικά και ασύμμετρα. Οι Ισπανοί προσπαθούσαν να τους αντιμετωπίσουν πολεμώντας τους όπως πολεμούσαν και τα οργανωμένα ναυτικά των αντιπάλων τους. Το αποτέλεσμα ήταν συνεχώς να αποτυγχάνουν μέχρι που εξαφανίστηκαν ως ναυτική δύναμη. Αντίθετα, οι Άγγλοι πολέμησαν τους πειρατές, ως πειρατές.
Έκαναν την πειρατεία μέρος της στρατηγικής τους στο αχανές και ευέλικτο περιβάλλον των Ωκεανών, ενώ σε τακτικό επίπεδο λειτούργησαν ομοίως ασύμμετρα, καλύτερα ίσως και από τους ασύμμετρους πειρατές-αντιπάλους τους. Το ζητούμενο για εμάς σήμερα είναι να κατανοήσουμε πως έχουμε απέναντί μας όχι ένα κράτος με στρατηγική και ανταγωνιστικά συμφέροντα που θα λειτουργήσει πολιτικά, αλλά μία πειρατική γαλέρα με καπετάνιο και πλήρωμα που διψά για λάφυρα.
Ο πειρατής δεν κηρύσσει πολέμους! Τον βλέπεις ξαφνικά στις ακτές σου, εισβάλει ξαφνικά στο σπίτι σου, μπαίνει ξαφνικά στο χωριό με τα γυναικόπαιδα εκτεθειμένα όταν οι άντρες και οι φρουροί βρίσκονται μακριά ή στα χωράφια τους. Ενδεχομένως να κάψει τη σοδειά σου ή να σε απειλεί διαρκώς να του πληρώνεις λύτρα που με αυτά θα σε κατασπαράξει αύριο, όταν δεν θα έχεις πια να του δώσεις κάτι…
Κανένας θεσμός και καμία συμβατική προσέγγιση δεν είναι ικανή να τιθασεύσει τον πειρατή, παρά μόνο η ικανότητά μας να γίνουμε καλύτεροι πειρατές από εκείνον στο σύγχρονο περιβάλλον. Αν δεν το έχουμε καταλάβει, η «πειρατική γαλέρα» της Ανατολής μας έχει κηρύξει τον πόλεμο και εμείς οφείλουμε να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα και να αντιμετωπίσουμε τον πειρατή, ως πειρατές. Ειδάλλως, θα έχουμε την τύχη των Ισπανών…
Γράφει ο Βασίλης Κοψαχείλης*
Ο Βασίλης Κοψαχείλης είναι διεθνολόγος