Οι διαπραγματεύσεις για την ονοματολογική διαφορά Ελλάδας - ΠΓΔΜ εισέρχονται στην πιο κρίσιμη περίοδό τους, έπειτα από την κατάθεση των προτάσεων του ειδικού απεσταλμένου του γ.γ. του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς και την de facto ενεργοποίηση των απευθείας πολιτικών διαύλων ανάμεσα σε Αθήνα και Σκόπια. Μετά και τις τελευταίες εξελίξεις, η διαπραγμάτευση μεταφέρεται σε αμιγώς πολιτικό επίπεδο.
Η συνάντηση των δύο πρωθυπουργών την Τετάρτη ή την Πέμπτη στο Νταβός, στο περιθώριο του Παγκοσμίου Οικονομικού Φόρουμ, θεωρείται πλέον ως εξαιρετικά πιθανή. Εφόσον συναντηθούν, είναι δεδομένο ότι στις αρχές Φεβρουαρίου οι συζητήσεις σε πολιτικό επίπεδο θα συνεχιστούν, αυτή τη φορά από τους δύο υπουργούς Εξωτερικών Νίκο Κοτζιά και Νίκολα Ντιμιτρόφ, οι οποίοι θα είναι παρόντες, σε αυτή την περίπτωση και στο ελβετικό θέρετρο. Οπως αναφέρουν καλά πληροφορημένες κυβερνητικές πηγές, οι συζητήσεις σε επίπεδο διαπραγματευτών έχουν εξαντλήσει τη δυναμική τους.
Οσον αφορά τις συνομιλίες, μετά τις επαφές υπό τον ειδικό απεσταλμένο του γ.γ. του ΟΗΕ Μάθιου Νίμιτς λίγα έχουν γίνει γνωστά, πέρα από ορισμένες διαρροές σε ιστοσελίδα της ΠΓΔΜ που δεν επιβεβαιώνονται από καμία πηγή στην Αθήνα. Σύμφωνα με καλά πληροφορημένες πηγές, στις επαφές που είχε ο κ. Τσίπρας την Πέμπτη, αρχικά με τον κ. Κοτζιά και έπειτα με τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών κ. Ιερώνυμο, έγινε σαφές ότι, με βάση τα δεδομένα που υφίστανται αυτή τη στιγμή, η Ελλάδα προσανατολίζεται να προτείνει το όνομα «Δημοκρατία του Βαρδάρη», ενώ η ΠΓΔΜ το «Νέα Μακεδονία». Προφανώς οι δύο συγκεκριμένες προτάσεις πρέπει να καταλήξουν σε έναν συμβιβασμό, ο οποίος θα περιέχει γεωγραφικό προσδιορισμό.
Το Σύνταγμα
Επίσης, φαίνεται ότι οι βόρειοι γείτονες αποδέχονται την απάλειψη κάθε αλυτρωτικής αναφοράς από το σύνταγμα της ΠΓΔΜ. Η καταδίκη του αλυτρωτισμού, κυρίως όμως η συνταγματική αναθεώρηση που θα απαλείψει τα επίμαχα στοιχεία, φαίνεται ότι είναι και το πιο δύσκολο σημείο. Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, μια πιθανή εξέλιξη είναι να προσκληθούν οι εκπρόσωποι της ΠΓΔΜ στην επόμενη σύνοδο του ΝΑΤΟ, όπου και θα δεσμευθούν επί τη βάσει αιρεσιμότητας ότι θα απαλείψουν τα αλυτρωτικά στοιχεία σε μεταγενέστερη φάση. Προς το παρόν, πάντως, η διαπραγμάτευση βρίσκεται σε πολύ αρχικό στάδιο, ο δρόμος προβλέπεται μακρύς και με πολλές, όχι πάντα απλές, τεχνικές λεπτομέρειες. Διπλωματικές πηγές τονίζουν ότι η διαδικασία δεν είναι καθόλου δεδομένη, αντιθέτως, ξεκινά μια συζήτηση που έχει αρκετές πιθανότητες να οδηγηθεί και προς τις δύο κατευθύνσεις, την επιτυχία ή την αποτυχία κατάληξης των διαπραγματεύσεων, σε συμβιβασμό ή συμφωνία.
Η κατάσταση φαίνεται να είναι ιδιαίτερα δύσκολη στα Σκόπια, καθώς όλες οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας έχουν υποσχεθεί ότι όποια συμφωνία και αν συναφθεί με την Ελλάδα, θα εγκριθεί μέσω δημοψηφίσματος. Πρόκειται για θέση που έχουν επαναλάβει τόσο ο κ. Ζάεφ όσο και ο κ. Ντιμιτρόφ τα τελευταία 24ωρα. Για τα στελέχη της κυβέρνησης Ζάεφ, αλλά και του αντιπολιτευόμενου σε εθνικιστικούς τόνους VMRO, δημιούργησαν αίσθημα ψυχρολουσίας οι δηλώσεις του γ.γ. ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος από τα Σκόπια επισήμανε ότι «δεν υπάρχει “Σχέδιο Β”», καθώς, επίσης και πως η Συμμαχία λειτουργεί στη βάση της ομοφωνίας των μελών της και όχι με βάση αποφάσεις διεθνών δικαστηρίων.
Ο κ. Στόλτενμπεργκ απαντούσε σε δημοσιογράφο από μέσο της γειτονικής χώρας που ρωτούσε αν η Συμμαχία «παραβιάζει» το διεθνές δίκαιο μη λαμβάνοντας υπόψη τις αποφάσεις του Δικαστηρίου της Χάγης. Πλην, ωστόσο, των δηλώσεων του κ. Στόλτενμπεργκ, στην ΠΓΔΜ βλέπουν ότι και το γενικότερο αμερικανικό ενδιαφέρον στα Βαλκάνια μετατοπίζεται, κάτι που σημαίνει ότι η παρούσα συγκυρία είναι πολύ κρίσιμη. Οι τελευταίες ημέρες και κυρίως οι δημόσιες παρεμβάσεις και πρωτοβουλίες, αρχικά του προέδρου της ΠΓΔΜ Γκιόργκι Ιβάνοφ και έπειτα του διαπραγματευτή της χώρας στον ΟΗΕ Βάσκο Ναουμόφσκι (πρόκειται για δύο πρόσωπα που προέρχονται από το VMRO), ανέδειξαν και τη δυσκολία εμπέδωσης κλίματος συναίνεσης για το ονοματολογικό στα Σκόπια.
Τα εμπόδια
Ο κ. Ιβάνοφ ανέπεμψε νομοσχέδιο για τον ορισμό της αλβανικής ως δεύτερης γλώσσας, ενώ ο κ. Ναουμόφσκι έλαβε προσωπική πρωτοβουλία, δίχως να ρωτήσει την κυβέρνηση στα Σκόπια, να περιγράψει λίγο - πολύ τις προτάσεις Νίμιτς ως ευρισκόμενες μακριά από τις προσδοκίες της ΠΓΔΜ. Η συγκεκριμένη στάση οδηγεί σε de facto υπονόμευση του ρόλου του κ. Ναουμόφσκι, καθώς απομάκρυνσή του είναι πρακτικά αδύνατη, λόγω της ιδιομορφίας ορισμού των πρέσβεων της γειτονικής χώρας μόνο εφόσον υπάρχει απόλυτη συμφωνία ανάμεσα σε πρόεδρο και πρωθυπουργό.
Στην παρούσα συγκυρία, φαίνεται ότι ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο έχει ο Μπουγιάρ Οσμάνι, αναπληρωτής πρωθυπουργός που προέρχεται από το αλβανικό κόμμα το οποίο συνεργάζεται με την κυβέρνηση Ζάεφ. Ο κ. Οσμάνι θεωρείται σημαντικός συνομιλητής και σταθεροποιητικός παράγοντας, γι’ αυτό και έχει αναλάβει το χαρτοφυλάκιο των ευρωπαϊκών θεμάτων, κάτι που πρακτικά σημαίνει ότι από τα χέρια του περνούν όλες οι διεθνείς επαφές. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, σε ανύποπτο χρόνο, ο κ. Οσμάνι διαφώνησε με την υπερβολική εμμονή των Σλαβομακεδόνων συναδέλφων του στη διατήρηση της εθνικότητας. Οι ίδιες πηγές αναφέρουν ότι στη θέση «δεν διαπραγματευόμαστε καν την εθνικότητα», ο κ. Οσμάνι σχολίασε ότι για να υπάρχει εθνικότητα, πρέπει να υπάρχει κράτος. Προφανώς η στάση του κ. Οσμάνι είναι κρίσιμη, ωστόσο η πλειονότητα των κατοίκων της ΠΓΔΜ είναι Σλαβομακεδόνες, οπότε η δική τους τελική στάση θα κρίνει την τύχη πιθανής συμφωνίας με την Αθήνα. Επί τούτου, ο κ. Ζάεφ γνωρίζει καλά ότι ο τρόπος, ο χρόνος, αλλά και το ερώτημα που θα τεθεί στο δημοψήφισμα που δεν έχει αρνηθεί ούτε η δική του κυβέρνηση, θα αποδειχθούν κρίσιμα όχι μόνο για την έγκριση πιθανής λύσης, αλλά και τη βιωσιμότητά της.
Βασίλης Νέδος
Καθημερινή