Αξιοσημείωτο ήταν ότι ο Μπορέλ χρησιμοποίησε επιφυλακτικές, αόριστες και γενικές εκφράσεις στη δήλωσή του, με τις οποίες τόνισε την ανάγκη «να αυξηθεί η συνεργασία με την Τουρκία για να αποφευχθούν οι συγκρούσεις».
Απογοήτευση
Ο διευθυντής της Ένωσης Βιομηχάνων TÜSİAD στο Βερολίνο, Αλπέρ Ουτσόκ, χαρακτηρίζει τις δηλώσεις του Μπορέλ ως «απογοήτευση».
Μιλώντας στη DW Turkish, ο Ουτσόκ είπε: «Ενώ πίστευα ότι η ΕΕ θα έπρεπε να κάνει πιο θετικά βήματα ή τουλάχιστον να κάνει κάποιες συμβολικές χειρονομίες, αμέσως μετά την έγκριση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ από την Τουρκία, υιοθετήθηκε ξανά μια στάση συνέχισης του status quo. Ειλικρινά, απογοητεύτηκα».
Αξιοσημείωτο ήταν επίσης ότι στις δηλώσεις του ο Ζοζέπ Μπορέλ δικαιολόγησε τον στόχο του για θετική δέσμευση με την Τουρκία με την προσδοκία επίλυσης του Κυπριακού. Ο Μπορέλ δήλωσε ότι η λύση στην Κύπρο συγκαταλέγεται στις προτεραιότητες της ατζέντας της ΕΕ και είπε ότι «πρέπει να απλώσουμε το χέρι μας στην Τουρκία, λαμβάνοντας υπόψη το Κυπριακό».
Ο Μπορέλ δεν διευκρίνισε τι είδους δέσμευση προέβλεπαν με την Τουρκία, σε ποια μορφή και σε ποιους τομείς στόχευαν να συνεργαστούν όπου τα συμφέροντά τους αλληλεπικαλύπτονται. Όταν ρωτήθηκε εάν η πρωτοβουλία που σχεδίαζαν θα περιλάμβανε την απελευθέρωση του καθεστώτος βίζα, ο Μπορέλ απλώς απάντησε: «Όπως είπα, όλοι συμφωνούν ότι πρέπει να έχουμε μια ισχυρότερη δέσμευση με την Τουρκία για να αποφύγουμε τις συγκρούσεις και να αυξήσουμε τη συνεργασία. Ωστόσο, αυτό θα εξαρτηθεί από την πορεία των εξελίξεων».
Τι σημαίνει η έμφαση που δίνει η ΕΕ στην Κύπρο;
Η ειδικός στο Κέντρο Εφαρμοσμένων Τουρκικών Σπουδών (CATS) με έδρα το Βερολίνο, Σινέμ Αντάρ, λέει, «σε αυτό το σημείο, το Κυπριακό έχει σημαντική θέση στο μέλλον των σχέσεων ΕΕ-Τουρκίας και στο εύρος της συνεργασίας σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας».
Μιλώντας στη DW Turkish, η Αντάρ επεσήμανε ότι η María Ángela Holguín Cuéllar, η Ειδική Αντιπρόσωπος του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών (ΟΗΕ) Antonio Guterres, που διορίστηκε να αξιολογήσει εάν είναι δυνατόν να ξεκινήσει μια νέα διαδικασία λύσης στην Κύπρο, έχει ξεκινήσει την αποστολή της κι αυτή η διαδικασία θα πρέπει να παρακολουθηθεί.
Σε καλύτερο σημείο οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ μετά την Ελλάδα
Ο Luigi Scazzieri, ανώτερος εμπειρογνώμονας του Κέντρου Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης (CER), είναι της γνώμης ότι οι τελευταίες δηλώσεις του Μπορέλ πρέπει να αξιολογηθούν στο πλαίσιο της έκθεσης για την Τουρκία που δημοσίευσε η ΕΕ στις 29 Νοεμβρίου.
Ο Scazzieri τόνισε ότι η έκθεση που εκπονήθηκε από τον Μπορέλ και την Επιτροπή δείχνει ότι οι σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας βρίσκονται σε καλύτερο σημείο μετά την προσέγγιση της Τουρκίας με την Ελλάδα και το τέλος των γεωτρήσεων της στην ανατολική Μεσόγειο.
«Η έκθεση αντιπροσωπεύει την προσπάθεια της ΕΕ να γίνει πιο εποικοδομητική".
Σύμφωνα με τον ειδικό της ΕΕ Scazzieri, το πιο κρίσιμο μέρος της έκθεσης είναι οι δηλώσεις ότι η ΕΕ θα λάβει μέτρα μόνο εάν η Τουρκία υποστηρίξει μια λύση που βασίζεται στην αρχή του ενιαίου κράτους στην Κύπρο.
Ο Scazzieri είπε: «Η έκθεση αναφέρει ότι ο τομεακός διάλογος με την Τουρκία μπορεί να ενταθεί, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων μπορεί να ανοίξει εκ νέου τις πιστώσεις και οι διαπραγματεύσεις εκσυγχρονισμού της Τελωνειακής Ένωσης μπορούν να ξεκινήσουν μόνο εάν η Τουρκία δείξει πρόθεση δέσμευσης προς μια λύση που βασίζεται στην αρχή του ενιαίου κράτους. Δεν νομίζω ότι θα αλλάξει την πολιτική της απέναντι στην ΕΕ, επομένως η έναρξη των διαπραγματεύσεων για την επικαιροποίηση της Τελωνειακής Ένωσης θα παραμείνει μια απομακρυσμένη πιθανότητα".
Ο Luigi Scazzieri, ωστόσο, εξέφρασε την πρόβλεψή του ότι θα επικρατήσει πιο θετική ατμόσφαιρα στις σχέσεις ΕΕ-Τουρκίας, λέγοντας: "Θα δούμε πιο έντονο διάλογο στις σχέσεις. Ειδικά η έγκριση της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ έχει εξαλείψει πολλές τριβές μεταξύ των μερών".
Πώς θα επηρεαστεί η οικονομία της Τουρκίας;
Ο επικεφαλής της TÜSİAD στο Βερολίνο, Αλπέρ Ουτσόκ, από την άλλη πλευρά, επικρίνει τη χρήση του Κυπριακού από την ΕΕ ως προϋπόθεση για τη βελτίωση των σχέσεων με την Τουρκία και την επικαιροποίηση της Τελωνειακής Ένωσης.
"Έχουμε σοβαρές αμφιβολίες για το πόσο ρεαλιστική είναι αυτή η προσδοκία και πόσο εφικτή είναι υπό τις τρέχουσες συνθήκες στην Τουρκία", είπε ο Ουτσόκ και για αυτόν τον λόγο είναι της γνώμης ότι είναι δύσκολο να αξιολογηθούν οι τελευταίες δηλώσεις της ΕΕ ως πραγματικές πρωτοβουλίες προς την Τουρκία.
Άρα, η αποτυχία εκσυγχρονισμού της Τελωνειακής Ένωσης και η αποτυχία να αποκατασταθούν οι σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ θα μπορούσε να επηρεάσει ακόμη πιο αρνητικά την τουρκική οικονομία, η οποία ήδη αντιμετωπίζει προβλήματα;
Ο Αλπέρ Ουτσόκ απάντησε σε αυτή την ερώτηση με τα ακόλουθα λόγια:
"Φυσικά. Σε τελική ανάλυση, ακόμη και οι Άραβες επενδυτές που έβλεπαν την Τουρκία ελκυστικά, χάρη στη θέση της ως υποψήφιας χώρας για την ΕΕ, έβλεπαν την Τουρκία ως επενδυτικό χώρο, επειδή είναι στην Τελωνειακή Ένωση και είναι μέρος της Ενιαίας Αγοράς στο εμπόριο αγαθών. Ωστόσο, όταν η διαδικασία με την ΕΕ ψύχεται και δεν γίνονται οι απαραίτητες επικαιροποιήσεις στις συμφωνίες, φυσικά η δυνατότητα της Τουρκίας να προσελκύσει επενδύσεις καταστρέφεται. Η Τουρκία δεν μπορεί να προσελκύσει επενδύσεις. Ανοίγοντας μια νέα σελίδα με την ΕΕ, ανοίγει φυσικά κι ο δρόμος για την τουρκική οικονομία».
Γιατί οι εκλογές της 31ης Μαρτίου είναι μια σημαντική δοκιμασία;
Εν τω μεταξύ, διπλωματικές πηγές της ΕΕ επισημαίνουν ότι η διαδικασία των δημοτικών εκλογών της 31ης Μαρτίου παρακολουθείται στενά τόσο από τις Βρυξέλλες όσο και από τις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και τονίζουν ότι πιθανές εξελίξεις ενδέχεται να επηρεάσουν και το μέλλον των σχέσεων της ΕΕ με την Τουρκία.
Αναφερόμενος στη σημασία των εκλογών της 31ης Μαρτίου, η ειδικός των CATS Σινέμ Αντάρ επισημαίνει ότι πρόκειται για «πολύ περισσότερο από μια συνηθισμένη δημοτική εκλογή» για την Τουρκία και ότι τα αποτελέσματά τους μπορεί να έχουν σημαντικές συνέπειες για την αντιπολίτευση, καθώς και για το κυβερνών AKP και τους εταίρους του.
Στην τελευταία του ανάλυση που γράφτηκε και δημοσιεύτηκε από το CATS, η Αντάρ ανέφερε ότι «Για τον πρόεδρο Ερντογάν, οι νίκες σε μεγάλες μητροπόλεις που κυβερνώνται επί του παρόντος από την αντιπολίτευση, ειδικά στην Κωνσταντινούπολη, είναι ζωτικής σημασίας για την εδραίωση της αυταρχικής του διακυβέρνησης, η οποία υπογραμμίζεται από εθνικιστικά και ισλαμιστικά κινήματα».
Επισημαίνοντας ότι ο Ερντογάν στοχεύει να «ενδυναμώσει τη νομιμότητα του AKP», ανακτώντας την Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα, η Αντάρ είπε ότι η Κωνσταντινούπολη είναι η καρδιά της οικονομίας της Τουρκίας, ότι οι οικονομικοί πόροι του AKP θα ενισχυθούν με την ανάκτηση της δημαρχίας και ότι οι νίκες στις τοπικές εκλογές θα είναι του Ερντογάν Σημείωσε επίσης ότι θα στηρίξει ακόμη περισσότερο το προεδρικό σύστημα και την εδραίωση της εξουσίας.
Η Αντάρ επεσήμανε ότι η αντιπολίτευση έχει χάσει έδαφος και η συμμαχία που σχηματίστηκε από αυτά τα κόμματα έχει διαλυθεί και παρατήρησε ότι "το χέρι του Ερντογάν σε αυτές τις εκλογές για να κερδίσει ξανά τις μεγάλες μητροπόλεις είναι ισχυρότερο από ό,τι πριν από πέντε χρόνια".
«Η ΕΕ έχει καταλάβει πώς να επικοινωνήσει με τον Ερντογάν»
«Πώς λοιπόν οι πιθανές εκλογικές νίκες του Ερντογάν στις 31 Μαρτίου, ενισχύοντας περαιτέρω την αυταρχική του διακυβέρνηση, θα επηρεάσουν τις σχέσεις της Τουρκίας με την ΕΕ;», αναρωτιέται η DW;
Απαντώντας στη DW Turkish, η Αντάρ τόνισε ότι η Τουρκία είναι ένας παράγοντας που η Ευρώπη δεν μπορεί να αγνοήσει και ότι η Τουρκία, της οποίας η οικονομία αντιμετωπίζει προβλήματα, χρειάζεται επίσης την ΕΕ:
«Στο πλαίσιο της de facto διακοπής των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, δεν θα ήταν λάθος να πούμε ότι η ΕΕ δεν έχει κανονιστική μόχλευση έναντι της Τουρκίας. Μπορούμε να πούμε ότι τόσο η Άγκυρα όσο και οι Βρυξέλλες είναι πρόθυμες να δημιουργήσουν σχέσεις μεταξύ τους. Λαμβάνοντας υπόψη τις ρήξεις και τις συγκρούσεις τόσο στη Μαύρη Θάλασσα όσο και στη Μέση Ανατολή, λαμβάνοντας υπόψη ότι προτεραιότητα της ΕΕ στις σχέσεις της με την Τουρκία είναι θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας, λαμβάνοντας υπόψη το πλήθος των περιφερειακών και παγκόσμιων κρίσεων, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η σταθερότητα της Τουρκίας βρίσκεται στην πρώτη γραμμή για την ΕΕ παρά το χαρακτήρα του πολιτικού της συστήματος. Η Τουρκία είναι και πολύ μεγάλη και ευρωπαϊκή. Έχει πολύ στενή σχέση με τις ευρωπαϊκές χώρες, τόσο από οικονομική όσο και από κοινωνική άποψη».
Οι προτεραιότητες της ΕΕ είναι διαφορετικές
Η προσοχή στην ΕΕ, η οποία έχει επικεντρωθεί στη ρωσική απειλή τα τελευταία δύο χρόνια, στράφηκε στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο που θα διεξαχθούν τον Ιούνιο του τρέχοντος έτους. Η υποστήριξη που πιθανόν να κερδίσει στις βουλευτικές εκλογές η ακροδεξιά, που ανδρώνεται στις ευρωπαϊκές χώρες, φέρνει μαζί της πολλά ερωτηματικά για το μέλλον της Ε.Ε.
Πολιτικοί παρατηρητές επισημαίνουν ότι με τις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, θα υπάρξουν αλλαγές στα καθήκοντα στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για παράδειγμα, ο Ζοζέπ Μπορέλ, ο οποίος προετοιμάζει προτάσεις για το μέλλον των σχέσεων με την Τουρκία, ίσως χρειαστεί να αποχαιρετήσει το πόστο του μετά από λίγες ημέρες.